Hướng dẫn cúng ông Công ông Táo Tết Nguyên đán 2023

1. Cúng ông Công, ông Táo vào ngày nào

Cúng Táo quân (ông Công ông Táo) là tục lệ truyền thống lâu đời của người dân Việt Nam. Tiến sĩ Văn hóa học Nguyễn Thị Hồng cho rằng các gia đình không nên cúng ông Công ông Táo quá sớm, tuyệt đối tránh cúng vào đúng ngày rằm tháng chạp. Theo đó, nên cúng sớm nhất là từ ngày 20 đến 23 tháng Chạp. Theo tín ngưỡng dân gian, 12 giờ trưa ngày 23 tháng Chạp là thời điểm ông Công ông Táo đã bay về chầu trời. Vì thế, việc cúng lễ cần tiến hành trước giờ này.

Theo truyền thống mỗi năm, lễ cúng ông Công ông Táo là ngày 23 tháng Chạp, tức 23/12 Âm lịch). Theo lịch dương, lễ cúng ông Công ông Táo năm 2023 rơi vào ngày ngày thứ Bảy, tức ngày 14 tháng 1. Tuy nhiên, nếu không thể cúng ông Công ông Táo đúng ngày này, gia đình bạn vẫn có thể làm lễ cúng trước ngày 23 tháng Chạp âm lịch.

Dựa trên Lịch vạn niên năm 2023, thời điểm tốt để các gia đình cúng ông Công ông Táo là:

Ngày 17 tháng Chạp, tức ngày 08/01/2023 Dương lịch: Ngày Bính Dần, đây là ngày Hoàng đạo Kim Quỹ.

Ngày 18 tháng Chạp, tức ngày 09/01/2023 Dương lịch: Ngày Đinh Mão, đây là ngày Hoàng đạo (Bảo Quang hay còn gọi là Kim Đường).

Ngày 20 tháng Chạp, tức ngày 11/01/2023 Dương lịch: Ngày Kỷ Tỵ, đây là ngày Hoàng đạo Ngọc Đường.

Ngày 23 tháng Chạp, tức ngày 14/01/2023 Dương lịch: Ngày Nhâm Thân, đây là ngày Hoàng đạo Tư Mệnh.

Hình ảnh ông, bà Táo: Thổ Công, Thổ Địa là đàn ông và Thổ Kỳ là người phụ nữ.

Đồng thời, theo Lịch Vạn niên năm 2023, giờ tốt để các gia đình cúng ông Công ông Táo là:

Ngày 17 tháng Chạp:

Các khung giờ đẹp gồm:

• Tý: 23 giờ - 1 giờ.
• Sửu: 1 giờ - 3 giờ.
• Thìn: 7 giờ - 9 giờ.
• Tỵ: 9 giờ - 11 giờ.
• Mùi: 13 giờ - 15 giờ.
• Tuất: 19 giờ - 21 giờ.

Ngày 18 tháng Chạp:

Các khung giờ đẹp gồm:

• Tí: 23 giờ - 1 giờ.
• Dần: 3 giờ - 5 giờ.
• Mão: 5 giờ - 7 giờ.
• Ngọ: 11 giờ - 13 giờ
• Mùi: 13 giờ - 15 giờ.
• Dậu: 17 giờ - 19 giờ.

Ngày 20 tháng Chạp:

Các khung giờ đẹp gồm:

• Sửu: 1 giờ - 3 giờ.
• Thìn: 7 giờ - 9 giờ.
• Ngọ: 11 giờ - 13 giờ.
• Mùi: 13 giờ - 15 giờ.
• Tuất: 19 giờ - 21 giờ.
• Hợi: 21 giờ - 23 giờ.

Trong đó, giờ cúng ông Công ông Táo đẹp nhất là giờ Ngọ ngày 20 tháng Chạp (Giờ Tốc hỷ). Nếu cúng ông Công ông Táo vào khung giờ này, năm mới của gia đình bạn hứa hẹn sẽ gặp nhiều điều may mắn, xuất hành thuận lợi, hoá giải những điều xui xẻo, bệnh tật hiệu quả hơn.

Ngày 23 tháng Chạp:

Các khung giờ đẹp gồm:

• Thìn: 7 giờ - 9 giờ.
• Tị: 9 giờ - 11 giờ.
• Ngọ: 11 giờ - 13 giờ.

Trong đó, giờ Thìn ngày 23 tháng Chạp năm Tân Sửu là giờ Tốc hỷ. Vì vậy, bạn có thể chọn khung giờ này để tiến hành nghi lễ cúng tiễn Táo quân về trời. Riêng giờ Ngọ (từ 11 giờ - 13 giờ) ngày 23 tháng Chạp là thời điểm các vị thần quy tụ để chuẩn bị về trời. Vì vậy, đây được xem là khung giờ tối linh thiên, cực kỳ thích hợp để đưa tiễn ông Công, ông Táo về chầu trời (thời điểm tốt nhất là trước 12 giờ).

2. Cúng ông Công, ông Táo như nào cho đúng

Trong lễ cúng ông Công ông Táo, nếu nhà bạn có ban thờ Táo quân (thường đặt gần bếp) thì thắp hương ở ban thờ này. Nếu không có ban thờ Táo quân riêng thì phải thắp hương ở ban thờ thần linh hoặc gia tiên chứ không nên cúng lễ ở bếp vì từ xưa đến nay, ban thờ luôn được coi là nơi để giao tiếp giữa hai thế giới âm dương, giữa người trần thế và thần linh.

Theo tục xưa, riêng đối với những nhà có trẻ con, người ta còn cúng Táo quân một con gà luộc. Gà luộc này phải thuộc loại gà cồ mới tập gáy (tức gà mới lớn) để ngụ ý nhờ Táo quân xin với Ngọc Hoàng Thượng Đế cho đứa trẻ sau này lớn lên có nhiều nghị lực và sinh khí hiên ngang như con gà cồ vậy.

3. Chuẩn bị mâm cúng ông Công, ông Táo gồm những gì

- Ba bộ mũ áo gồm hai mũ đàn ông và một mũ đàn bà. Mũ dành cho các ông Táo thì có hai cánh chuồn, mũ Táo bà thì không có cánh chuồn. Mỗi Táo quân cần thêm hia, hài.

- Cá chép sống để các ông và các bà Táo có phương tiện về chầu trời. Ở miền Bắc người ta còn cúng một con cá chép còn sống thả trong chậu nước, ngụ ý "cá hóa long" nghĩa là cá sẽ biến thành Rồng đưa ông Táo về trời. Con cá chép này sẽ "phóng sinh" (thả ra ao hồ hay ra sông sau khi cúng).

Mâm cúng ông Công ông Táo.

Có thể cúng 1 hoặc 3 con cá chép sống để Táo quân lấy phương tiện về chầu trời.

- 1 mâm cỗ mặn, bánh kẹo, trầu cau, rượu, hương, đèn nến, lọ hoa tươi, đĩa ngũ quả tươi, tiền vàng

Tùy theo từng gia cảnh, ngoài các lễ vật chính kể trên, người ta hoặc làm lễ mặn (với xôi gà, chân giò luộc, các món nấu nấm, măng...) hay chỉ lễ chay để tiễn Táo công.

4. Đồ lễ cúng ông Công ông Táo

Mũ ông công ba cỗ hay ba chiếc (hai mũ đàn ông và một mũ đàn bà). Mũ dành cho các ông Táo thì có hai cánh chuồn, mũ Táo bà thì không có cánh chuồn. Để giản tiện, cũng có khi người ta chỉ cúng tượng trưng một cỗ mũ ông công (có hai cánh chuồn) lại kèm theo một chiếc áo và một đôi hia bằng giấỵ. Màu sắc của mũ, áo hay hia ông công thay đổi hàng năm theo ngũ hành:

+ Năm hành kim thì dùng màu vàng

+ Năm hành mộc thì dùng màu trắng

+ Năm hành thủy thì dùng màu xanh

+ Năm hành hỏa thì dùng màu đỏ

+ Năm hành thổ thì dùng màu đen

Sau khi làm xong lễ cúng, thì người ta thường đốt "vàng mã" cùng với bài vị cũ và lập bài vị mới cho Táo Quân. Riêng đối với gia đình có trẻ con, người ta còn cúng Táo Quân một con gà luộc. Gà luộc này phải thuộc loại gà cồ mới tập gáy (tức gà mới lớn) để ngụ ý nhờ Táo quân xin với Ngọc Hoàng Thượng Đế cho đứa trẻ sau này lớn lên có nhiều nghị lực và sinh khí hiên ngang như con gà cồ.

5. Cách rút chân hương ngày 23 tháng chạp

Thông thường, việc tỉa rút chân hương (nhang) được các gia đình thực hiện sau lễ cúng ông Công ông Táo 23 tháng Chạp. Đây là thời điểm dân gian thường quét dọn bàn thờ, lau chùi đồ thờ cúng để ban thờ được sạch sẽ, gọn gàng và nghiêm trang đón năm mới.

Theo các chuyên gia, lau dọn bát hương thì cố gắng không làm xê dịch, không xoay hoặc sai vị trí của bát hương. Nếu vì lý do bất khả kháng thì sau khi lau dọn xong phải thành tâm sám hối và đặt lại đúng như trước.

Thông thường, sẽ để lại 3, 5, 7 hoặc 9 chân hương trong bát hương. Số còn lại sẽ được mang đi hóa thành tro, đổ xuống sông hoặc vùi vào gốc cây. Cần lưu ý, tuyệt đối không được vứt chân hương hoặc các đồ thờ cúng khác vào thùng rác hoặc các nơi ô uế.

Lau dọn bàn thờ vào ngày cúng ông Công ông Táo và Tết Nguyên Đán là công việc yêu cầu sự cẩn trọng cao

Khấn xong thì có thể tiến hành lau dọn ngay, khi lau dọn phải chọn khăn mới, chổi mới (hoặc khăn lau, chổi quét chuyên dùng), lau dọn bằng nước sạch, khăn sạch, chổi sạch…

Gia chủ phải đặt bát hương nơi bàn thờ sạch sẽ, không nên để uế tạp. Mỗi khi sắp xếp lại ban thờ (thường vào 23 và 30 tháng Chạp) phải khấn vái, xin phép và chỉ được di chuyển bình hoa, chén nước, đỉnh đồng, đèn,… còn bát nhang, bài vị đã định vị thì không được xê dịch.

Khi lau dọn bát nhang, bài vị, ban thờ… phải lấy tay giữ không cho xoay rồi lấy khăn sạch, ẩm, phun rượu cho pha gừng giã nhỏ, nước hoa lau cho sạch. Quan điểm không để động bát hương chỉ phù hợp với từng nơi, có nhiều nơi vẫn bê bát hương xuống lau chùi bình thường.

6. Lưu ý đặc biệt khi cúng ông Công, ông Táo

Khi mua đồ cúng ông Công ông Táo cần lưu ý màu sắc của mũ, áo hay hia ông Công thay đổi hàng năm theo ngũ hành. Năm 2023 hành kim, mua quàn áo màu vàng.

7. Lưu ý khi chọn và thả cá chép cúng ông Công, ông Táo

Cúng ông công ông Táo cần 3 chú cá chép đỏ, vì thế nếu bạn cho rằng nên cúng nhiều cá chép hoặc cúng một cặp là chưa đúng.

Theo truyền thuyết dân gian, ba vị Táo quân Thổ Công, Thổ Địa, Thổ Kỳ là những vị thần cai quản mọi hoạt động của gia chủ, ông là vị thần quyết định sự may, rủi, phúc họa của cả gia chủ, bên cạnh đó ông còn ngăn cản sự xâm phạm của ma quỷ, giữ bình yên cho gia đình gia chủ.

Khi chọn và thả cá chép cúng ông Công, ông Táo cũng cần có những lưu ý nhất định. Ảnh minh họa

Vì vậy tục cúng ông Táo mang ý nghĩa cầu mong cho sự ấm no, đầy đủ, sau đó mới đến ý nghĩa thờ "thần Bếp" chuyên cai quản việc bếp núc.

Nếu đã cúng cá chép giấy thì thôi cá chép sống và ngược lại. Cá chép sống dùng để cúng ông Công, ông Táo thường được chọn mua là cá chép đỏ.

Sau khi mua về nhà, nên thả vào một bát nước sạch, thả thêm 1 cọng rêu nhỏ vào bát nếu mua cá trước thời gian cúng lâu. Khi cúng bát (chậu) cá chép được để cạnh mâm cỗ cúng.

×