Mã tiền là loài cây mọc chủ yếu ở miền Nam nước ta, trong dân gian còn gọi là phiên mộc miết có công năng thông kinh hoạt lạc giảm đau, mạnh gân cốt, tán kết tiêu sưng. Tuy nhiên hạt mã tiền rất độc nếu không biết cách dùng.
Cây mã tiền là cây gì? Và hạt mã tiền độc như nào?
Cây mã tiền có tên khoa học là: Semen Strychni và là một loài cây gỗ thường xanh bản địa Đông Nam Á, thành viên của họ Loganiaceae.
Cây mã tiền gỗ cao 5-12m, tới 25m, phân cành trên 7m. Vỏ thân màu xám trắng. Cành non nhẵn, đôi khi có gai ở nách lá. Lá mã tiền dạng đơn, mọc đối, mặt trên bóng có 5 gân hình cung, gân nhỏ hình mạng. Cụm hoa mọc ở nách lá đầu cành, hình ngù tán, mỗi ngù có 8-10 hoa, 4-6 ngù họp thành tán. Hoa trắng hoặc vàng nhạt, có mùi thơm. Quả thịt hình cầu, đường kính 2,5-4cm khi chín màu vàng lục, chứa 1-5 hạt hình tròn dẹt như chiếc khuy áo, một mặt lồi, một mặt lõm, có lông mượt bóng.
Cây mã tiền khi quả còn xanh.
Hiện nay, mã tiền (hạt) mới xuất hiện tại miền Nam nước ta, chiết hạt mã tiền để lấy strychnin. Đây là loài cây thuộc chi Strychnos L. có khoảng 150 loài trên thế giới. Việt Nam có gần 20 loài, chỉ thấy ở các tỉnh phía nam, tập trung nhiều nhất ở Khánh Hòa, Bình Thuận, Ninh Thuận, Đồng Nai, Bà Rịa – Vũng Tàu, Long An, Tây Ninh, Kiên Giang (đảo Phú Quốc), Gia Lai và Đắc Lắc.
Trước kháng chiến chống Pháp 1946, hầu hết mã tiền ờ miền Bắc đều từ miền Nam đưa ra. Trong kháng chiến, lần đầu tiên, chúng ta khai thác hạt những dây mã tiền ở miền Bắc để chiết lấy strychnin.
Cây mã tiền
Có 2 loại cây mã tiền: Loại mã tiền mọc thẳng đứng và loại mã tiền dạng cây dây leo.
Mã tiền mọc thẳng đứng chỉ phân bố ở các tỉnh miền Nam như: Gia Lai, Kom tum, Đăk Lăc, Lâm Đồng…
Cây mã tiền dây leo mọc ở các tỉnh miền núi phí Bắc Như: Lào cao, Hà Giang, Tuyên Quang, Phú Thọ, Sơn La, Hòa Bình…. Trong kháng chiến cây mã tiền là 1 dược liệu dùng để điều chế thuốc strycnin để dùng trong nước và xuất khẩu.
Hiện nay 100% nguồn dược liệu này đều được thu hái tự nhiên, chưa có nơi nào tiến hành trồng cây thuốc này.
Đây là một cây có chiều cao trung bình, mọc thẳng vỏ có màu xám, đối với cây non mới mọc có nhiều gai. Lá mọc đối, có lá kèm, phiến lá có hình bầu dục, cuồng ngắn, hai đầu hơn nhọn, gân lá có hình lông chim. Hoa có màu hồng, nhỏ, hợp thành xim hình tán đều, lưỡng tính, tràng và đài hoa có 5 cánh, đài hình phễu với 5 răng hình ba cạnh.
Hạt mã tiền trong dân gian còn gọi là củ chi có tác dụng rất tốt trong điều trị các bệnh về xương khớp. Tuy nhiên, đây là loại cây có độc nên phải hết sức lưu ý khi sử dụng vị thuốc này trong điều trị bệnh.
Hạt hình đĩa dẹt, hơi dày lên ở mép; các hạt có kích thước và hình dạng không đồng đều, có hạt hơi méo mó, cong không đều, đường kính hạt từ 1,2cm đến 2,5cm, dày 0,4cm đến 0,6cm, màu xám nhạt đến vàng nhạt. Mặt hạt phủ một lớp lông tơ bóng mượt mọc ngả theo chiều từ tâm hạt tỏa ra xung quanh. Rốn hạt là một lỗ chồi nhỏ ở giữa một mặt hạt. Sống noãn hơi lồi chạy từ rốn hạt đến lỗ noãn (là một điểm nhỏ cao lên ở trên mép hạt). Hạt có nội nhũ sừng màu vàng nhạt hay hơi xám, rất cứng. Cây mầm nhỏ nằm trong khoảng giữa nội nhũ phía lỗ noãn. Hạt không mùi, vị rất đắng. Mùa hoa và quả thường từ tháng 2 đến tháng 8.
Hạt mã tiền sống thuốc nhóm độc bảng A; Hạt mã tiền đã bào chế thuốc nhóm độc bảng B. Vị thuốc mã tiền rất dễ sâu mọt, hút ẩm đen ruột, vì vậy, cần được bảo quản nơi khô ráo để tránh ánh nắng trực tiếp và tránh mối mọt.
Hạt cây mã tiền.
Ngoài ra còn có một số loại mã tiền đang được trồng ở miền Bắc nước ta chủ yếu là dây leo, chưa xác định rõ được tên khoa học. Các loại mã tiền này có đường kính thân từ 10 - 15cm, chiều dài thân khoảng 30 - 40m.
Trong hạt mã tiền có 15% manan, 85% ga-lactan. 4-5% chất béo, một heterozìt gọi là loganozit hay loganin (1,5%), rất nhiều ancaloit trong đó chủ yếu là strychnin, bruxin, kết hợp với axit igasuric (axit clorogenic). Những ancaloit khác thường gặp là vomixin, struxin, colubrin α và β.
Tỷ lệ ancaloit toàn phần trong mã tiền thay đổi từ 2,5 đến 5.5%, trong đó strycnin chiếm 43-45%. Mã tiền dùng làm thuốc phải chứa ít nhất 2 đến 3% ancaloit toàn phần, trong đó ít nhất 45% phải là strycnin.
Cây mã tiền có tác dụng gì?
Mã tiền được dùng cả trong y học hiện đại và y học cổ truyền với các công dụng như:
Trong y học hiện đại dùng để điều trị các bệnh lý:
Bệnh suy nhược, Viêm dây thần kinh do nghiện rượu, say rượu cấp, đái dầm, ngộ độc thuốc ngủ barbituric, Làm thuốc bổ đắng kích thích tiêu hóa
Trong y học cổ truyền, mã tiền được sử dụng nhiều trong chữa tình trạng đau nhức xương khớp và một số bệnh lý như: Tiêu hóa kém, Phong thấp, đau nhức xương khớp, nhức mỏi tay chân, Tiêu khí huyết tích tụ trong bụng, Đau dây thần kinh, Bại liệt, liệt nửa người, Chó dại cắn…
Trong mã tiền có thành phần strychnine, brucine, 2 alkaloid có tác dụng mãnh liệt chữa đau xương khớp, đã được nghiên cứu có tác dụng với hệ thần kinh trung ương và ngoại vi, từ đó giúp tăng dẫn truyền thần kinh, giảm đau, tăng trương lực cơ.
Ngoài ra, vị thuốc này còn làm tê liệt thần kinh cảm giác vùng rễ, làm giảm những cơn đau do đau nhức xương khớp.
Các bệnh lý xương khớp thường đặc trưng bởi những cơn đau nhức cấp hoặc mạn tính. Khi sử dụng mã tiền có các hoạt chất brucine và brucine N-oxide giúp ức chế đáng kể sự giải phóng prostaglandine E2 trong mô viêm, hỗ trợ quá trình điều trị các bệnh xương khớp.
Mã tiền là hạt quả đã chín già phơi khô của cây mã tiền (Strychnos nuxvomica L.), thuộc họ Mã tiền (Loganiaceae). Mã tiền chứa dầu béo, glycosid (loganosid), acid loganic, stigmasterin, cyloartenol và nhiều alcaloid: strychnin, brucin, vomicin, cloubrin, psedostrychnin, loganin…
Theo Đông y, mã tiền vị đắng, tính hàn, rất độc; vào kinh can và tỳ. Có tác dụng thông lạc chỉ thống, tiêu thũng tán kết. Dùng trừ phong thấp tý, ung thư sang độc, tổn thương sưng đau; co rút tê dại, liệt. Liều dùng và cách dùng: 0,1 - 0,8g. Dược liệu đã qua chế biến. Chú ý: Để tránh ngộ độc, khi uống các thành phẩm có mã tiền phải uống ở liều thấp nhất đến liều sử dụng cho phép.
Cách sử dụng hạt mã tiền
Tuỳ vào từng bài thuốc sẽ có những cách điều chế khác nhau như:
Các công dụng của hạt mã tiền. Ảnh: Báo Sức khoẻ & Đời sống
Chữa phong thấp, liệt nửa người bằng cách lấy hạt mã tiền nấu với dầu vừng cho đến khi dung dịch chuyển sang màu vàng, sau đó vớt hạt, đập nhỏ và tán bột mịn. Mỗi lần sử dụng 0,1g đến khi thấy ra mồ hôi thì dừng.
Chữa đau vai gáy bằng cách sử dụng 60g huyết kiệt và 30g mã tiền chế sao cháy vàng tán bột mịn, chia thành gói nhỏ mỗi lần dùng khoàng 1,6g ngày dùng 2 lần
Sử dụng mã tiền dể ngâm rượu xoa bóp bằng cách giã hạt mã tiền sau khi được sơ chế rồi ngâm với rượu trong một tuần. Khi dùng thì xoa trực tiếp rượu đã ngâm lên vị trí đau nhức để giảm cơn đau. Tuyệt đối không được uống rượu ngâm mã tiền vì có thể ngộ đọc, nguy hiểm tính mạng.
Một số lưu ý khi sử dụng hạt mã tiền
Liều dùng do hạt có nhiều hợp chất chống viêm mạnh nên cần chú ý liều lượng. Liều trung bình của mã tiền cho người lớn là 0,05g một lần, 0,15g trong vòng 24 giờ. Liều tối đa người lớn 0,10g một lần 0,30g trong vòng 24 giờ. Trẻ dưới 3 tuổi không dùng. Trẻ từ 3 tuổi trở lên: 0,005g cho mỗi tuổi
Dùng dưới dạng thuốc sắc hoặc thuốc bột. Không dùng quá liều quy định
Không dùng mã tiền (hạt) phụ nữ có thai, cho con bú.
Mã tiền rất độc. Khi bị ngộ độc có triệu chứng như ngáp, nước dãi chảy nhiều, nôn mửa, sợ ánh sáng, mạch nhanh và yếu.
Người mất ngủ và di tinh cấm uống. Hạt mã tiền rất độc, nếu dùng theo đường uống phải qua chế biến và bào chế. Sau khi uống phải tránh gió. Nếu thấy ngộ độc (giật giật ở môi và các cơ; nặng hơn thấy ngáp, nước dãi chảy nhiều, nôn mửa, sợ ánh sáng, mạch nhanh và yếu…), có thể lấy nhục quế 8g sắc uống để giải độc.
Ngày 5/11, Sở An toàn thực phẩm TP HCM phát thông tin cảnh báo người dân không mua, không sử dụng các sản phẩm giảm cân của cá nhân có tên “Ngân collagen” quảng cáo trên các nền tảng mạng xã hội.
Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế) vừa có thông báo đình chỉ lưu hành và thu hồi trên toàn quốc sản phẩm Dầu gội phủ bạc Natural Black Hair Colorant (nhãn hàng Vinamake) sau khi cơ quan chức năng xác định đây là sản phẩm giả.
Bị can Nguyễn Quốc Vũ, chồng của Đoàn Di Băng bị khởi tố, bắt tạm giam để điều tra sản xuất, buôn bán kem chống nắng giả xảy ra tại Công ty Cổ phần Nhà máy y tế EBC Đồng Nai.
Theo hãng tin Reuters, ngày 4/11, các công tố viên Đài Loan (Trung Quốc) đã tạm giữ 25 nghi phạm và thu giữ hơn 4,5 tỉ Đài tệ (khoảng 145 triệu USD) tài sản liên quan tập đoàn Prince Holding Group (Prince Group) của ông Trần Trí (Chen Zhi),
Ngày 4/11, Chính phủ liên bang Mỹ đã bước sang ngày đóng cửa thứ 35 liên tiếp, bằng kỷ lục dài nhất trong lịch sử được ghi nhận trong nhiệm kỳ đầu của Tổng thống Donald Trump.
Dự kiến, rạng sáng mai (5/11), bão Kalmaegi sẽ đi vào Biển Đông, mạnh cấp 13 và trở thành cơn bão thứ 13 trong năm nay. Từ tối hoặc đêm 6/11, bão có thể ảnh hưởng trực tiếp đến đất liền khu vực từ Đà Nẵng-Khánh Hòa với sức gió mạnh nhất vùng gần tâm bão mạnh cấp 10-12, giật cấp 14-15.
Tuần lễ thương mại điện tử quốc gia và Ngày mua sắm trực tuyến Việt Nam - Online Friday 2025 bắt đầu diễn ra từ ngày 13-17/11. Hạn mức tối đa giá trị hàng hóa, dịch vụ dùng để khuyến mại và mức giảm giá tối đa đối với hàng hóa, dịch vụ được khuyến mại là 100%.
Viện kiểm sát nhân dân thành phố Hà Nội đã ban hành bản cáo trạng để truy tố bị can Vũ Thị Thúy cùng các đồng phạm ra trước Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội để xét xử về tội Lừa đảo chiếm đoạt tài sản và Rửa tiền.
Sáng nay (4/11), bão Kalmaegi đã mạnh lên cấp 13, giật cấp 16. Như vậy bão tăng 6 cấp chỉ trong hơn hai ngày. Đêm nay bão vào Biển Đông, trở thành bão số 13, di chuyển rất nhanh, đổ bộ sớm với cường độ dự báo rất mạnh, khoảng cấp 11-12, giật cấp 14-15.
Thời gian còn lại để hoàn thành các dự án không nhiều, Bộ Xây dựng cho rằng, nếu các đơn vị không quyết tâm, nỗ lực vượt bậc trong tổ chức thi công và có giải pháp đẩy nhanh tiến độ sẽ không thể hoàn thành các dự án theo kế hoạch thông xe ngày 19/12.
Bão Kalmaegi tiếp tục di chuyển nhanh và cường độ mạnh thêm. Dự báo, khoảng sáng 6/11, bão cách bờ biển Gia Lai hơn 400km với cường độ mạnh đến cấp 14, giật cấp 17.
Kết luận hội nghị về thành lập Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam, Thủ tướng Phạm Minh Chính cho biết với tinh thần "một trung tâm-hai điểm đến", sẽ thành lập hai cơ quan điều hành tại hai địa phương (TPHCM và Đà Nẵng) nhưng một cơ quan giám sát chung, một toà án chung để giải quyết các tranh chấp. Thủ tướng yêu cầu các cơ quan khẩn trương trình Chính phủ ban hành Nghị định của Chính phủ trong những ngày tới để Trung tâm đi vào hoạt động ngay trong tháng 11.
Trong tháng 11/2025, nhiều chính sách mới liên quan đến bảo hiểm, ngân hàng có hiệu lực như: tổ chức tín dụng được giao, nhận vàng miếng cho khách hàng từ 15/11/2025, chuyển tiền từ 500 triệu đồng...
Retreat Forest là dòng biệt thự rừng lần đầu tiên được chủ đầu tư Ecopark giới thiệu ra thị trường. Được phát triển dựa trên liệu pháp tắm rừng của Nhật Bản, với diện tích túi rừng lên đến 135.000m2 và hầm trải nghiệm riêng tư kín đáo, biệt thự rừng Retreat Forest sẽ tạo nên phong cách sống hoàn toàn khác biệt, dẫn đầu xu hướng sống retreat giữa rừng trong lòng phố thị – rừng là nhà.
ACV là viết tắt của Airports Corporation of Vietnam tên giao dịch quốc tế của Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam - CTCP trên cơ sở hợp nhất 3 tổng công ty. ACV được giao quản lý, điều phối hoạt động và đầu tư khai thác toàn bộ hệ thống 22 cảng hàng không trên toàn lãnh thổ Việt Nam bao gồm 9 sân bay quốc tế và 13 sân bay nội địa.
Công ty CP Vietcap đứng vị trí 196 trong danh sách 500 doanh nghiệp tư nhân lớn nhất Việt Nam. Chứng khoán Vietcap là gì? Công ty CP Vietcap uy tín không? Có nên mở tài khoản tại chứng khoán Bản Việt không?
Công ty TNHH Thương mại và Công nghiệp Mỹ Việt đứng ở vị trí số 195 trong danh sách 500 doanh nghiệp tư nhân lớn nhất Việt Nam. Công ty TNHH Thương mại và Công nghiệp Mỹ Việt kinh doanh gì? Tấm lợp Olympic có tốt không?
ACV là viết tắt của Airports Corporation of Vietnam tên giao dịch quốc tế của Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam - CTCP trên cơ sở hợp nhất 3 tổng công ty. ACV được giao quản lý, điều phối hoạt động và đầu tư khai thác toàn bộ hệ thống 22 cảng hàng không trên toàn lãnh thổ Việt Nam bao gồm 9 sân bay quốc tế và 13 sân bay nội địa.
Công ty CP Vietcap đứng vị trí 196 trong danh sách 500 doanh nghiệp tư nhân lớn nhất Việt Nam. Chứng khoán Vietcap là gì? Công ty CP Vietcap uy tín không? Có nên mở tài khoản tại chứng khoán Bản Việt không?
Công ty TNHH Thương mại và Công nghiệp Mỹ Việt đứng ở vị trí số 195 trong danh sách 500 doanh nghiệp tư nhân lớn nhất Việt Nam. Công ty TNHH Thương mại và Công nghiệp Mỹ Việt kinh doanh gì? Tấm lợp Olympic có tốt không?