Bộ Tài chính vừa có tờ trình Chính phủ đề nghị xây dựng dự án Luật thuế thu nhập cá nhân (thay thế). Trong đó, một trong những giải pháp thực hiện chính sách được lựa chọn là việc rà soát sửa đổi, bổ sung quy định đối với thu nhập của cá nhân từ hoạt động đầu tư/chuyển nhượng chứng khoán phái sinh; sửa đổi, bổ sung quy định về thu nhập chịu thuế thu nhập cá nhân đối với hoạt động chuyển nhượng vốn, chuyển nhượng chứng khoán của cá nhân.

Báo cáo đánh giá tác động của chính sách liên quan xây dựng Luật thuế thu nhập cá nhân (thay thế), Bộ Tài chính cho biết trong quá trình thực hiện thu thuế thu nhập cá nhân với chuyển nhượng chứng khoán, có ý kiến cho rằng việc thu theo tỷ lệ phần trăm trên giá bán từng lần, kể cả trường hợp cá nhân bị lỗ là chưa phù hợp. Do đó, cần xác định phương pháp thu thuế trên thu nhập của cá nhân, nếu có lãi mới nộp thuế.

Theo quy định hiện hành, thu nhập chịu thuế từ chuyển nhượng chứng khoán được xác định theo tỷ lệ 0,1% trên giá bán từng lần. Ví dụ, nếu bán chứng khoán được 100 triệu đồng, nhà đầu tư sẽ phải nộp thuế thu nhập cá nhân 100.000 đồng, bất chấp lỗ hay lãi.

Bộ Tài chính cho rằng quy định này đảm bảo sự đơn giản, minh bạch của chính sách, giảm chi phí tuân thủ cho cả cơ quan thuế và người nộp thuế.

Trước đây, cơ quan thuế áp dụng hai phương pháp tính 20% trên thu nhập năm (giá bán trừ giá mua và các chi phí liên quan). Trong đó, trường hợp không xác định được giá vốn, các chi phí liên quan và có chứng từ chứng minh, nhà đầu tư mới nộp thuế 0,1% trên giá bán từng lần. Còn với những cá nhân áp dụng kỳ tính thuế theo năm, mỗi lần chuyển nhượng, họ vẫn tạm nộp thuế thu nhập cá nhân 0,1% trên giá bán chứng khoán từng lần, cuối năm quyết toán sẽ được trừ số thuế đã tạm nộp trong năm.

Với quy định hiện hành, nhà đầu tư bắt buộc phải đóng thuế cho từng lần giao dịch, bất chấp bị lỗ hay lãi. Các giao dịch bán chứng khoán không được gộp chung số tiền đã nộp để quyết toán thuế thu nhập cá nhân vào cuối năm (còn gọi là hoàn thuế nếu thu nhập trong năm dưới ngưỡng quy định mà số tiền thuế đã nộp lại nhiều hơn). Điều này tương đương với việc nhà đầu tư càng giao dịch chứng khoán nhiều, Nhà nước càng thu được nhiều thuế.

Trước đó, nhiều chuyên gia cũng phản ánh quy định về chính sách thuế thu nhập cá nhân đối với hoạt động chuyển nhượng chứng khoán rất bất hợp lý. TS Nguyễn Ngọc Tú, chuyên gia về thuế, cho rằng với quy định hiện hành là nhà đầu tư chứng khoán lỗ hay có lợi nhuận vẫn phải nộp thuế 0,1% trên doanh thu chỉ dễ cho cơ quan thuế nhưng gây bất lợi cho người dân. Bởi không ít trường hợp phải bán cổ phiếu trong tình thế buộc phải cắt lỗ, thiệt hại đã rồi nhưng vẫn phải nộp thuế thu nhập cá nhân.

Về rà soát sửa đổi, bổ sung quy định đối với thu nhập của cá nhân từ hoạt động kinh doanh chứng khoán phái sinh (CKPS). Theo quy định hiện hành, đối với hoạt động chuyển nhượng chứng khoán, thu nhập chịu thuế được xác định là giá chuyển nhượng từng lần với thuế suất 0,1%.

Mặc dù Luật Chứng khoán năm 2019 quy định chứng khoán bao gồm cổ phiếu, trái phiếu, CKPS và các loại chứng khoán khác. Tuy nhiên có sự khác biệt về bản chất giữa chứng khoán cơ sở và CKPS, cụ thể: giá trị của CKPS phụ thuộc vào giá trị của một hoặc nhiều loại tài sản cơ sở; nhà đầu tư nắm giữ CKPS không được hưởng các quyền cổ đông như khi nắm giữ chứng khoán cơ sở.

Trên thị trường phái sinh không diễn ra các giao dịch chuyển nhượng toàn bộ giá trị giao dịch và chuyển giao tài sản từ bên bán cho bên mua như thị trường cơ sở. Việc thanh toán chuyển giao giữa các nhà đầu tư chỉ là giá trị chênh lệch giá (lãi/lỗ).

Thời gian qua, với sự hoàn thiện về khung khổ pháp lý, thị trường CKPS trong nước đã có sự phát triển nhanh trên nhiều mặt, bao gồm cả quy mô giao dịch, các loại hình công cụ giao dịch và thị trường CKPS đã trở thành một bộ phận quan trọng của thị trường chứng khoán Việt Nam.

Do vậy, Bộ Tài chính cho rằng cần nghiên cứu bổ sung quy định riêng về thuế thu nhập cá nhân đối với CKPS để đảm bảo phù hợp với thực tiễn cũng như đặc thù của hoạt động này, tạo điều kiện thuận lợi cho người nộp thuế cũng như cơ quan thuế trong quá trình tổ chức thực hiện. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy các nước đều dần chuyển sang đánh thuế dựa trên thu nhập thực đối với CKPS (Anh, Pháp, Đức, Lucxembourg, Mỹ, Úc, Nhật Bản, Canada, Thái Lan).

×