Từ vụ nhiễm độc methanol tại Bắc Ninh: Nguy cơ ngộ độc Methanol và cách phòng tránh

Đáng chú ý, những ngày gân đây, đã xảy ra một vụ nhiễm độc methanol qua đường hô hấp và qua da trong điều kiện lao động sản xuất. Với ứng dụng rộng rãi trong đời sống hàng ngày của cồn công nghiệp methanol, sự phức tạp trong kinh doanh thương mại và hạn chế biểu biết của người dân, trong khi việc quản lý vẫn đang trong giai đoạn phải hoàn thiện, tất cả đặt ra nguy cơ lớn về ngộ độc/nhiễm độc methanol.

Tên gọi, đặc tính vật lý và nguồn gốc của methanol

Methanol có nhiều tên gọi khác nhau. Mỗi sản phẩm hoặc địa chỉ có chứa methanol lại có thể đề tên gọi khác dẫn tới người sử dụng hoặc người tiếp xúc nhầm lẫn hoặc bỏ qua. Sau đây là các tên gọi khác nhau của methanol có thể xuất hiện trên nhiều mặt hàng, vật dụng trong cuộc sống: Mê-thi-líc, Alcohol methylique, Methyl alcohol, Methyl hydrate, Methyl hydroxide, Wood alcohol, Wood spirit, CH3-OH.

Bác sĩ Trung tâm chống độc Bệnh viện Bạch Mai thăm khám cho bệnh nhân ngộ độc methanol. Ảnh minh họa: BVCC

Methanol ở dạng lỏng trong suốt không màu. Ở các nước phát triển, các sản phẩm methanol dùng trong gia dụng được cho thêm chất màu để có màu xanh nước biển để dễ nhận biết. Methanol cũng tồn tại ở các sản phẩm cồn khô dùng làm nhiên liệu. Methanol dễ dàng bay hơi ở nhiệt độ phòng và có thể gây nhiễm độc qua đường hô hấp.

Nguồn gốc methanol chủ yếu từ sản xuất công nghiệp. Các nguồn gốc khác tạo ra lượng rất ít methanol và không đủ tạo ra nguy cơ nhiễm độc/ngộ độc.

Chúng ta có thể tiếp xúc với methanol ở những đâu?

Methanol được dùng làm dung môi tẩy sơn, véc ni, trong sơn, dung môi công nghiệp, chất tẩy rửa, làm sạch, lau chùi, các loại nhiên liệu thay thế cho động cơ, làm nguyên liệu cho sản xuất nhiều hóa chất, sản phẩm khác nhau.

Methanol là hóa chất rất độc, không được uống, tác dụng sát trùng cũng rất kém, không được dùng làm cồn sát trùng (một lý do nữa là có thể gây nhiễm độc khi bôi trực tiếp trên da).

Thực tế, methanol là hóa chất được sử dụng rất rộng rãi trong đời sống, từ công nghiệp đến gia dụng, từ sản phẩm chính thức đến các sản phẩm phi pháp, sản phẩm giả. Do lượng hóa chất cồn công nghiệp methanol rất nhiều, dễ bị tuồn ra ngoài và được bán với giá rất rẻ nên cồn methanol rất dễ bị kẻ xấu dùng thay cho ethanol, dẫn tới nhiều sản phẩm ethanol có nguy cơ bị làm giả (thay vì chứa ethanol, nay lại bị thay bằng methanol như rượu giả, cồn sát trùng giả) và gây ngộ độc/nhiễm độc cho người sử dụng. Do đó, người dân, người sản xuất cần hết sức cảnh giác và các cơ quan chức năng cũng cần tăng cường kiểm soát.

Cách thức methanol xâm nhập vào cơ thể:

Methanol được hấp thu và gây ngộ độc dễ dàng qua đường tiêu hóa và qua da hoặc qua đường hô hấp. Do methanol được cơ thể chuyển hóa và thải trừ chậm, gây ngộ độc cũng chậm nên khi tiếp xúc mức độ ít nhưng kéo dài hoặc lặp lại sẽ tích lũy dần và gây ngộ độc nhiều ngày sau (hay gặp với người nghiện rượu, thường xuyên uống rượu không rõ nguồn gốc, người lao động trong môi trường tiếp xúc không an toàn với methanol). Hoặc người có thể tiếp xúc với methanol liều cao một lần nhưng không biết và tới 1-2 ngày sau mới biểu hiện nhiễm độc (hay gặp với trường hợp sử dụng sản phẩm giả có chứa methanol). Sau đây là các hoàn cảnh có thể xảy ra ngộ độc/nhiễm độc:

- Sử dụng, tiếp xúc các sản phẩm rượu giả, cồn sát trùng giả, các sản phẩm ethanol khác bị làm giả trong lao động sản xuất hoặc đời sống hàng ngày hoặc các sản phẩm khác bị làm giả và chứa methanol.

- Lạm dụng, sử dụng sai các sản phẩm chứa methanol

- Các hoạt động lao động sản xuất, đời sống có sử dụng methanol không an toàn.

Biểu hiện nhiễm độc của methanol:

Theo TS.BS Nguyễn Trung Nguyên - Giám đốc Trung tâm Chống độc (Bệnh viện Bạch Mai), ngộ độc, nhiễm độc cấp tính: mờ mắt, giảm thị lực, mù, đau đầu, buồn nôn, nôn, rối loạn ý thức, hôn mê, co giật, tổn thương não, nhiễm toan chuyển hóa, sốc, tổn thương đa tạng, tử vong. Di chứng gồm mù mắt, giảm thị lực, hôn mê, rối loạn vận động,…Ngộ độc/nhiễm độc mạn tính: đau đầu, chóng mặt, choáng váng, mất ngủ, viêm kết mạc, nhìn mờ, mù. Trên thai nhi: các nghiên cứu trên động vật cho thấy methanol có thể gây dị tật trên xương, tim mạch, tiết niệu và thần kinh trung ương.

Cách phát hiện nhiễm độc, ngộ độc methanol có các biểu hiện ngộ độc thường là muộn nên người dân cần chủ động đi khám khi có nghi ngờ. Người lao động tiếp xúc với methanol cần được khám sức khỏe thường xuyên, trong đó bắt buộc khám đánh giá kỹ về mắt và thần kinh trung ương.

Cách phòng tránh nhiễm độc, ngộ độc methanol

TS.BS Nguyễn Trung Nguyên cho rằng, về mặt quản lý phải có các biện pháp kiểm soát chặt chẽ hóa chất cồn công nghiệp methanol, tránh rơi vào tay kẻ xấu để tạo ra các sản phẩm giả, không an toàn. Tăng cường công tác quản lý về an toàn lao động. Các sản phẩm chứa methanol cần phải có nhãn mác cảnh báo rõ ràng về tên gọi, thành phần cụ thể, tác hại với sức khỏe, biện pháp phòng tránh, đảm bảo an toàn khi sử dụng và các sơ cấp cứu.

Người sử dụng các sản phẩm methanol cần tuân theo đúng các hướng dẫn sử dụng và bảo quản an toàn, đảm bảo điều kiện lao động sản xuất an toàn.

Bác sĩ Nguyên đánh giá mức độ tổn thương não của bệnh nhân ngộ độc methanol. Ảnh: BVCC

Methanol xâm nhập vào cơ thể dễ dàng qua da, đường hô hấp, tiêu hóa. Tất cả các loại khẩu trang, mặt nạ phòng độc đơn thuần, găng tay thấm nước đều không có tác dụng ngăn cản hoặc lọc được methanol. Người sử dụng có thể đi găng nhựa/cao su kín ngăn methanol hấp thu qua da nhưng vẫn có thể hít phải methanol qua đường hô hấp.

Trong môi trường không khí nhiễm methanol mức độ nguy cơ ảnh hưởng sử khỏe, chỉ có trang phục phòng hộ (quần áo liền mũ, găng và giầy/ủng) kín hoàn toàn kết hợp hệ thống cung cấp dưỡng khí độc lập bao gồm mặt nạ phòng độc kín được kết nối với nguồn dưỡng khí được bơm từ bên ngoài mới có thể đảm bảo an toàn cho người lao động.

Trong điều kiện ở Việt Nam hiện nay, luôn cảnh giác với tất cả các loại cồn, trong đó có cồn sát trùng, các sản phẩm được cho là ethanol hoặc gắn nhãn mác là ethanol, các loại rượu hoặc sản phẩm cồn ethanol, vì các sản phẩm này rất dễ có nguy cơ bị làm giả và có chứa methanol. Tuân thủ mua bán sử dụng các sản phẩm có đăng ký và được các cơ quan chức năng kiểm soát, có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng.

×