TP HCM hiện đang đối mặt với tình trạng ùn tắc giao thông nghiêm trọng, kéo theo ô nhiễm môi trường và chi phí kinh tế cao. Dân số thành phố dự kiến sẽ tiếp tục tăng, kéo theo nhu cầu vận chuyển không ngừng gia tăng. Đường sắt đô thị được xem là giải pháp hiệu quả nhằm giảm thiểu phương tiện cá nhân, cải thiện lưu thông và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân.

Theo Sở Giao thông - Vận tải TP HCM, tổng vốn đầu tư cho 183 km đường sắt đô thị là hơn 39 tỷ USD, với mục tiêu hoàn thành vào năm 2035. Cụ thể, trong giai đoạn 2026-2030, nhu cầu vốn cần thiết là khoảng 21,31 tỷ USD, trong đó nguồn ngân sách thành phố và thu từ đấu giá quỹ đất dọc các nhà ga (TOD) chiếm 36,65%. Trong khi đó, từ năm 2031-2035, TP HCM dự kiến cần thêm 17,26 tỷ USD.

Để hiện thực hóa kế hoạch phát triển đường sắt đô thị, TP HCM sẽ khai thác đa dạng nguồn vốn. Đầu tiên, ngân sách thành phố kết hợp với thu từ phát triển quỹ đất xung quanh các ga metro (TOD) dự kiến huy động khoảng 7,81 tỷ USD trong giai đoạn 2026-2030 và 9,48 tỷ USD cho giai đoạn 2031-2035. Sự kết hợp này không chỉ tạo nền tảng tài chính vững chắc mà còn thúc đẩy phát triển bền vững cho thành phố.

Bên cạnh đó, thành phố cũng sẽ phát hành trái phiếu để tăng cường nguồn lực. Khoảng 6,67 tỷ USD dự kiến từ trái phiếu sẽ được huy động trong giai đoạn đầu, kết hợp với các hình thức vay trong nước khác. Việc này không chỉ giúp tăng cường ngân sách mà còn tạo ra cơ hội cho các nhà đầu tư trong nước tham gia vào dự án lớn này.

TP HCM sẽ nhận sự hỗ trợ từ Trung ương, dự kiến khoảng 4,78 tỷ USD cho giai đoạn 2026-2030, cùng với 2,04 tỷ USD từ nguồn vốn BT trả chậm trong giai đoạn đầu. Những nguồn vốn này sẽ góp phần quan trọng vào thành công của dự án, thúc đẩy sự phát triển giao thông đô thị hiện đại và hiệu quả.

PGS-TS. Vũ Anh Tuấn, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển giao thông - vận tải Việt Đức, cho rằng giải pháp huy động vốn từ đấu giá quỹ đất theo mô hình TOD là hoàn toàn khả thi. Việc phát triển TOD không chỉ giúp tăng hiệu quả đầu tư mà còn thúc đẩy hình thành các đô thị vệ tinh, giảm áp lực cho khu vực trung tâm.

Mô hình TOD dự kiến sẽ mang lại nhiều lợi ích như giảm thiểu ùn tắc giao thông, cải thiện chất lượng không khí và thúc đẩy phát triển bền vững. Đầu tư vào hệ thống đường sắt đô thị cũng tạo ra hàng nghìn việc làm và thúc đẩy các ngành công nghiệp liên quan.

Một trong những điểm nổi bật trong kế hoạch huy động vốn là việc phát hành trái phiếu chính quyền địa phương. Dự kiến, TP.HCM sẽ huy động khoảng 160.000 tỷ đồng (tương đương khoảng 6,67 tỷ USD) từ trái phiếu trong giai đoạn 2026-2030. Điều này hoàn toàn khả thi khi xét đến dự báo tăng trưởng thu ngân sách nhà nước trong giai đoạn này.

Sở Giao thông - Vận tải TP HCM đã xây dựng một kế hoạch chi tiết cho từng giai đoạn thực hiện, với các mốc thời gian cụ thể. Trong đó, công tác chuẩn bị dự án sẽ được hoàn thành vào năm 2027, tiếp theo là công tác bồi thường, hỗ trợ tái định cư và bàn giao mặt bằng. Dự kiến, công trình sẽ được khởi công vào năm 2027 hoặc chậm nhất là năm 2028, với mục tiêu hoàn thành vào năm 2035.

Mặc dù có nhiều điểm sáng, nhưng TP HCM cũng phải đối mặt với một số thách thức trong việc thực hiện kế hoạch này. Đó là sự đồng thuận từ các bên liên quan, quản lý chất lượng dự án và giải quyết các vấn đề phát sinh liên quan đến tái định cư.

Để tối ưu hóa việc huy động vốn và nâng cao chất lượng dự án, TP HCM cũng cần chú trọng đến việc tham vấn ý kiến từ các chuyên gia quốc tế và tìm kiếm các đối tác chiến lược. Sự hỗ trợ từ các tổ chức tài chính quốc tế có thể cung cấp không chỉ vốn mà còn kinh nghiệm trong việc quản lý và triển khai dự án hạ tầng giao thông lớn.

Vậy nên với mục tiêu hoàn thành 183 km đường sắt đô thị vào năm 2035, TP HCM đang nỗ lực huy động nguồn vốn và xây dựng một hệ thống giao thông hiện đại. Mặc dù còn nhiều thách thức, nhưng với kế hoạch chi tiết và các nguồn lực sẵn có, thành phố hoàn toàn có thể hiện thực hóa giấc mơ về một hệ thống giao thông đô thị hiệu quả, bền vững và thân thiện với môi trường.

TP HCM không chỉ muốn trở thành một thành phố thông minh mà còn là hình mẫu cho các đô thị khác trong việc phát triển hạ tầng giao thông hiện đại, nâng cao chất lượng sống và thúc đẩy sự phát triển kinh tế bền vững.