Hướng dẫn bày mâm ngũ quả Tết Nguyên đán Quý Mão 2023

1. Ý nghĩa mâm ngũ quả ngày Tết

Mâm ngũ quả là một trong những thứ quan trọng để chưng bày trên bàn thờ gia tiên trong những ngày Tết của người Việt. Nó mang một ý nghĩa chung sâu sắc là dâng cúng tổ tiên thể hiện lòng hiếu thảo và ước mong những điều tốt lành trong gia chủ và luôn là một phần không thể thiếu trong ngày Tết cổ truyền của dân tộc ta.

Theo thuyết duy vật cổ đại xưa thì tất cả mọi vật chất đều được tạo nên bởi 5 yếu tố ban đầu, đó chính là: kim loại (kim), nước (thủy), gỗ (mộc), lửa (hỏa) và thổ (đất) được gọi là ngũ hành. Và chính cái tư tưởng ấy đã xâm nhập sâu sắc vào đời sống văn hóa các dân tộc phương Đông, trong đó có người Việt, được thể hiện ngay trên mâm ngũ quả ngày Tết.

Theo quan niệm của nhân gian thì “ngũ quả” chỉ sự tập trung đầy đủ các loại trái cây trong đất trời. Bởi con số 5 – “ngũ hành” là một con số rất tốt trong quan niệm phong thủy, thể hiện sự phát triển bền vững, mạnh mẽ. Chính vì vậy, mâm ngũ quả ngày Tết nhằm thể hiện mong muốn âm dương hòa hợp, sinh sôi nảy nở, phát triển. Và cũng bởi thế, cho nên ông cha ta đã chọn 5 loại trái cây để cúng vào đêm giao thừa với ngụ ý rằng: những sản vật này được đúc kết từ biết bao công sức, mồ hôi và nước mắt của người lao động, kính dâng lên đất trời, thần thánh trong giờ phút linh thiêng của vạn vật sinh tồn.

Từ đó, có thể thấy ý nghĩa của mâm ngũ quả ngày Tết vô cùng quan trọng và lớn lao biết nhường nào.

2. Bày mâm ngũ quả ngày Tết

Mâm ngũ quả của người miền Nam

Với người miền Nam, năm loại quả thường thấy trên mâm ngũ quả gồm có: mãng cầu, dừa, đu đủ, xoài và sung.

Mâm ngũ quả ngày Tết của miền Nam.

Để mâm ngũ quả được đẹp, bạn hãy chọn 3 loại quả to nhất là đu đủ, dừa, xoài lên phía trước. Sau đó, bày những quả còn lại lên trên để tạo thành hình ngọn tháp. Khi chọn mua, bạn nên lựa chọn đu đủ xanh, có những đốm vàng là đẹp nhất. Trong khi đó, xoài nên có màu vàng đẹp, mãng cầu có dáng đẹp.

Mâm ngũ quả của người miền Bắc

Ở miền Bắc, đa số mọi người đều bày biện mâm ngũ quả theo thuyết Ngũ hành trong văn hóa phương Đông là nhất nhất vạn vật phải dung hòa cùng trời đất. Do đó, mâm ngũ quả cũng thường phải phối theo 5 màu: kim trắng, mộc xanh, thủy đen, hỏa đỏ, thổ vàng. Cũng bởi điều ấy mà mâm ngũ quả ngày Tết của người miền Bắc thường có 5 loại quả: chuối, bưởi, đào, hồng và quýt.

Cách trình bày phổ biến và truyền thống nhất là: để nải chuối ở dưới cùng, đỡ lấy toàn bộ các loại quả khác. Ở chính giữa là quả bưởi hoặc phật thủ vàng, đào, hồng, quýt thì bày xung quanh còn những chỗ trống có thể cài xen kẽ quất, táo xanh hoặc quả ớt chín đỏ.

Mâm ngũ quả miền Bắc trong ngày Tết.

Với người miền Bắc, mâm ngũ quả gồm các loại như chuối, bưởi, đào, hồng, quýt. Bạn nên lựa chọn chuối xanh là đẹp nhất và đặt ở dưới cùng. Bên trên, bạn hãy bày: Hồng, quýt, đào đan xen vào nhau. Nhiều người cho rằng, rửa hoa quả trước khi bày biện sẽ giúp mâm ngũ quả của mình trở nên đẹp hơn, tuy nhiên quan điểm này hoàn toàn sai lầm. Thực tế, việc rửa trái cây sẽ làm quả sớm bị héo hoặc thối nếu có chỗ đọng nước. Vì vậy, trước khi bày hoa quả, bạn chỉ cần dùng khăn giấy ẩm lau sạch quả là được.

Mâm ngũ quả của người miền Trung

Là vùng đất nối liền hai miền Bắc - Nam, nên mâm ngũ quả của miền Trung thường có sự giao thoa và chịu nhiều ảnh hưởng của hai miền đó. Các mâm ngũ quả ở các tỉnh miền Trung thường chia theo hai kiểu.

Kiểu thứ nhất khá giống với mâm ngũ quả ở miền Bắc. Gồm có nải chuối làm bệ đỡ ở phía dưới, phía trên sẽ xếp thêm bốn loại quả khác. Bốn loại quả ấy thường được lựa chọn dựa trên tiêu chí tên gọi mang ý nghĩa may mắn, tài lộc. Như sung, xoài, đu đủ… Đồng thời, yếu tố màu sắc cũng rất được quan tâm. Thường loại quả có màu vàng tươi, đỏ sẽ được ưu ái hơn hắn, như dưa vàng, thanh long, lê… Điểm khác biệt khá lớn ở những mâm quả này ở miền Trung so với miền Bắc, là người dân miền Trung thường chuộng loại chuối đã hơi chín, có màu vàng. Vì họ tin rằng màu vàng của chuối chín sẽ đem đến may mắn trong gia đình. Và đặc biệt, một số gia đình miền Trung vẫn đặt các loại cam, quýt lên mâm ngũ quả vì màu sắc bắt mắt của nó (tuy nhiên, đây là trường hợp không mấy phổ biến, do ông bà thường dặn dò con cháu là “quýt làm cam chịu”).

Mâm ngũ quả của miền Trung vào ngày Tết.

Kiểu thứ hai, chính là các mâm cỗ mang hơi hướng của miền Nam. Về cách chọn các loại quả thì cũng vẫn là các tiêu chí như kiểu thứ nhất. Tuy nhiên, nải chuối sẽ không được sử dụng trong kiểu mâm ngũ quả này. Thay vào đó, người ta sẽ sử dụng các loại quả nhỏ xếp thành hình tháp. Các loại quả nhỏ, xếp xen kẽ nhau tạo đế, rồi đặt các quả lớn hơn ở phía trên. Đôi khi, thứ tự này sẽ được đảo ngược lại tùy vào cách sắp xếp của gia chủ. Tuy nhiên, ở miền Trung người ta sẽ không đặt ớt vào mâm ngũ quả như miền Nam, vì cho rằng ớt có vị cay - không may mắn, đồng thời, nó cũng không được tính là một loại quả.

Một nét chung cho các mâm ngũ quả ở miền Trung, chính là người dân ở đây không quá ưu ái cho những loại hoa quả có kích thước lớn, bề thế. Họ ưa chuộng các loại quả có kích thước vừa phải và hài hòa với nhau. Khi chọn hoa quả, người dân miền Trung kiểm tra vô cùng cẩn thận, không thích dù chỉ là một tì vết nhỏ trên chúng. Cũng như các miền khác, hoa quả sẽ được rửa sạch và lau khô rồi mới đặt lên bàn thờ. Bắt đầu từ khi cúng tất niên (cúng vô, cúng vào - cách gọi của người miền Trung) đến khi cúng hóa vàng (cúng ra - cách gọi của người miền Trung thì mới hạ xuống.

3. Những lưu ý khi bày mâm ngũ quả ngày Tết

Bày biện mâm ngũ quả ngày tết theo phong thủy bạn cũng nên chú ý đến một số lưu ý sau để mâm ngũ quả phù hợp nhất với gia đình:

- Mâm ngũ quả mỗi miền sẽ khác nhau nên những loại quả có trên mâm ngũ quả miền bắc và miền trung thường có chuối, cam hay quýt nhưng ở miền nam 3 loại quả này lại là điều kiêng kị không được xuất hiện trên mâm ngũ quả.

- Số lượng quả tưởng như sẽ không quan trọng nhưng đa số mọi người đều nhầm rồi. Ví dụ như chuối bạn nên lựa chọn mua nải có số quả lẻ trái tròn đều và các quả hướng lên như đôi bàn tay hứng tài lộc, bao bọc gia đình.

- Khi lựa chọn trái cây làm mâm ngũ quả, để quả để được lâu bạn hãy lựa chọn những quả vừa hay chín thậm chí là quả còn xanh ví dụ như chuối. Vì lúc này quả sẽ có màu tươi sáng, đẹp nhất. Khi mua tốt nhất bạn nên lựa những quả còn đầy đủ cả cuống và lá, lớp vỏ ngoài trông phải căng bóng, không bị trầy xước hay đốm thâm.

- Không nên chưng quá nhiều loại quả trên mâm, vì không những không có tính thẩm mỹ mà còn gây rối mắt.

- Khi làm mâm ngũ quả để lên bàn thờ, bạn nên lưu ý không nên rửa trái cây vì trái cây sẽ nhanh héo và dễ hư hỏng khi để lâu.