Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ.
Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ.

Theo đó, thực hiện quy định của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ giao Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội chủ trì, phối hợp với Ủy ban Kinh tế của Quốc hội và các cơ quan có liên quan thực hiện: Theo dõi, nắm bắt tình hình về sản xuất, nhập khẩu, bảo đảm nguồn cung ứng xăng dầu trong giai đoạn hiện nay và việc bình ổn thị trường xăng dầu trong nước; tình hình hoạt động và thực trạng về tài chính của Nhà máy Lọc hóa dầu Nghi Sơn; giám sát việc triển khai thực hiện Nghị quyết số 42/2021/QH15 ngày 13/11/2021 của Quốc hội. Và thực hiện báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội kết quả giám sát trong tháng 3/2022.

Nghị quyết số 42/2021/QH15, Quốc hội đã quyết nghị: Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam được sử dụng lợi nhuận sau thuế, sau trích các quỹ để xử lý số tiền bù giá trong bao tiêu sản phẩm của Dự án liên hợp lọc hóa dầu Nghi Sơn và thực hiện dự toán, quyết toán theo quy định; giao Chính phủ tổ chức thực hiện nội dung này đồng bộ với các cam kết khác theo đúng Thỏa thuận bảo lãnh và cam kết của Chính phủ; Chính phủ báo cáo Quốc hội số tiền xử lý bù giá nêu trên khi lập và thực hiện dự toán, quyết toán hằng năm; số liệu xử lý bù giá phải được Kiểm toán nhà nước kiểm toán.

Trước đó, Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) đã có văn bản gửi Bộ Công Thương báo cáo và kiến nghị khẩn cấp liên quan tới nguồn cung xăng dầu trong nước.

Trong văn bản, Petrolimex cho biết nắm được thông tin hiện nhà máy lọc dầu Nghi Sơn (NSPR) đã tạm dừng nhập khẩu dầu thô phục vụ cho hoạt động, chỉ còn sử dụng dầu thô tồn kho để chế biến xăng dầu sản phẩm, nhưng sẽ sớm dừng hoạt động nếu không có nguồn dầu thô bổ sung.

Điều này khiến cho thương nhân đầu mối lo ngại không có giải pháp xử lý kịp thời, gây thiếu hụt nguồn hàng khi đơn vị này đang chiếm 35% tổng nguồn cung xăng dầu trong nước.

Nhà máy Lọc dầu Nghi Sơn: 3 năm lỗ hơn 61.000 tỷ đồng dù nhận "siêu ưu đãi"

Được thành lập vào tháng 4/2008, Lọc dầu Nghi Sơn có tổng vốn đầu tư 9 tỷ USD và vận hành thương mại ngày 14/11/2018. Cổ đông gồm Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) với 25,1% vốn; Công ty Dầu khí quốc tế Kuwait 35,1%; Công ty Idemisu Kosan Nhật Bản 35,1% và Công ty Hóa chất Mitsui Nhật Bản 4,7%.

Dù được nhận “siêu ưu đãi” nhưng sau ba năm đi vào hoạt động, mức lỗ của lọc dầu Nghi Sơn tổng cộng đã lên đến 61.200 tỷ đồng.
Dù được nhận “siêu ưu đãi” nhưng sau ba năm đi vào hoạt động, mức lỗ của lọc dầu Nghi Sơn tổng cộng đã lên đến 61.200 tỷ đồng.

Theo thỏa thuận giữa Chính phủ do PVN thay mặt ký với liên doanh nhà đầu tư, PVN sẽ là đơn vị bao tiêu sản phẩm của Nghi Sơn, với giá bán buôn tại cổng nhà máy bằng với giá xăng dầu nhập khẩu, cộng thêm thuế nhập khẩu 7% với các sản phẩm xăng dầu, 3% đối với các sản phẩm hóa dầu (polypropylen, benzen...).

Trong 10 năm (đến năm 2028), nếu Việt Nam giảm thuế nhập khẩu xuống thấp hơn mức ưu đãi kể trên, PVN sẽ có trách nhiệm bù cho lọc dầu Nghi Sơn số tiền chênh lệch này. Bên cạnh đó, lọc dầu Nghi Sơn cũng được miễn thuế thu nhập doanh nghiệp bốn năm đầu và nhiều ưu đãi thuế khác.

Tuy nhiên, theo Hiệp định thương mại hàng hóa ASEAN (ATIGA), với xăng từ năm 2023 thuế nhập khẩu sẽ xuống 5% và từ năm 2024 là 0%. Diesel và mazut là 0% từ năm 2016. Còn theo Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - Hàn Quốc (VKFTA), thuế nhập khẩu diesel từ năm 2016 là 5% và từ năm 2018 là 0%, riêng mazut từ năm 2016 thuế nhập khẩu đã là 0%.

Từ đó đã phát sinh mâu thuẫn giữa các cam kết của Hiệp định Thương mại tự do (FTA) với cam kết Nghi Sơn khi lộ trình giảm thuế nhanh hơn rất nhiều. Theo PVN, trong 10 năm kể từ khi lọc dầu Nghi Sơn vận hành, PVN có thể sẽ phải bỏ ra 1,5 - 2 tỷ USD để bù thuế cho dự án. Chưa kể, số tiền thiệt hại thêm cho ngân sách quốc gia hàng nghìn tỷ đồng, thậm chí hàng chục nghìn tỷ đồng khi áp dụng ưu đãi thuế suất 10% thuế thu nhập doanh nghiệp trọn đời của dự án; cán bộ, công nhân viên làm việc trong Khu kinh tế Nghi Sơn sẽ được giảm 50% nghĩa vụ thuế thu nhập cá nhân; trong bất cứ tình hình thị trường quan hệ cung cầu ra sao thì Việt Nam vẫn phải chịu trách nhiệm tiêu thụ 100% lượng xăng, dầu do nhà máy sản xuất ra tại cổng nhà máy...

Dù được nhận “siêu ưu đãi” nhưng sau ba năm đi vào hoạt động, mức lỗ của lọc dầu Nghi Sơn tổng cộng đã lên đến 61.200 tỷ đồng. Như vậy, vốn chủ sở hữu đã âm hơn 11.000 tỷ đồng. Doanh thu năm 2019 của đơn vị đạt 86.675 tỷ đồng thì năm 2020 chỉ còn 74.848 tỷ đồng. Trong khi, thực tế cho thấy, ở Nhà máy lọc hóa dầu Dung Quất, việc được giữ lại 3 - 7% thuế nhập khẩu (giữ lại được 3.305 tỷ đồng vào năm 2010, năm 2011 là 1.836 tỷ đồng, năm 2012 là 5.122 tỷ đồng), đã giúp tổng số lỗ ba năm đầu giảm xuống còn 3.829 tỷ đồng, từ mức lỗ 14.092 tỷ đồng. Điều này thể hiện việc được bù thuế là một đặc quyền rất lớn cho doanh nghiệp.