Hàng loạt tranh cãi về "lệnh bắt buộc xe điện"

Vào thứ Ba (21/1), Trump đã thu hồi sắc lệnh năm 2021 của người tiền nhiệm Joe Biden, trong đó đặt mục tiêu 50% xe mới bán ra tại Mỹ vào năm 2030 là xe điện. Các hãng xe trước đây đã chuẩn bị để đáp ứng nhu cầu tăng cao nhờ sắc lệnh này.

Các cổ phiếu của các nhà sản xuất ô tô Nhật Bản, các công ty pin Hàn Quốc và các công ty khai thác lithium tại Úc, Mỹ và Trung Quốc đã giảm sau thông báo của Trump. Tuy nhiên, ngay cả khi nhu cầu xe điện tại Mỹ – thị trường ô tô lớn thứ hai thế giới – giảm, các nhà phân tích dự đoán tăng trưởng ở các thị trường khác sẽ bù đắp được.

Trump còn lên kế hoạch thay đổi nhiều quy định khác để cắt giảm hỗ trợ cho xe điện và trạm sạc, đồng thời thắt chặt các biện pháp ngăn chặn nhập khẩu ô tô và vật liệu pin từ Trung Quốc.

Dù vậy, từ chính sách đến thực tế vẫn còn là con đường dài.

Trong một sắc lệnh hành pháp, Trump tuyên bố loại bỏ "lệnh bắt buộc sử dụng xe điện." Tuy nhiên, thực tế không có bất kỳ quy định nào từ liên bang buộc người dân Mỹ phải mua xe điện thay vì xe chạy xăng, như ông đề cập trong bài phát biểu nhậm chức.

Một số biện pháp trong sắc lệnh này có thể cần sự phê chuẩn từ Quốc hội hoặc sẽ phải đối mặt với các tranh chấp pháp lý kéo dài. Thậm chí, ngay cả khi sắc lệnh hợp pháp, các hãng xe vẫn có khả năng tiếp tục các dự án phát triển xe điện.

Trump muốn chấm dứt hỗ trợ liên bang dành cho xe điện, bao gồm khoản tín dụng thuế trị giá 7.500 USD được thông qua vào năm 2022, cùng các khoản đầu tư cho trạm sạc và các khoản vay lãi suất thấp để xây dựng nhà máy sản xuất xe điện và pin. Tuy nhiên, thay đổi này cũng cần Quốc hội phê chuẩn, dù chi tiết khoản tín dụng được quy định bởi IRS.

Trump cũng muốn vô hiệu hóa các quy định tại California và 8 bang khác (Massachusetts, New Jersey, New Mexico, New York, Oregon, Rhode Island, Vermont, Washington) cấm bán xe chạy xăng từ năm 2035. Các bang này chiếm khoảng 25% thị trường ô tô Mỹ.

Nguy cơ về các tranh chấp pháp lý và "chiếc đèn đỏ" EPA
Trong nhiệm kỳ trước, Trump từng cố giới hạn quyền lực của bang California trong việc tự điều chỉnh khí thải mà không cần sự đồng ý của Cơ quan Bảo vệ Môi trường (EPA). Tuy nhiên, sau khi ông rời nhiệm sở, quyền lực này được khôi phục dưới thời Tổng thống Joe Biden. Việc tái kích hoạt cuộc chiến pháp lý có thể kéo dài nhiều năm, thậm chí vượt quá nhiệm kỳ hiện tại của Trump.
Sắc lệnh của Trump còn tìm cách nới lỏng các quy định khí thải từ EPA, vốn được thiết kế để thúc đẩy sản xuất xe điện. Tuy nhiên, những thay đổi này phải thông qua quy trình lập quy, và phe ủng hộ các tiêu chuẩn hiện tại sẽ gặp khó khăn trong việc ngăn chặn các thay đổi từ EPA dưới thời Trump.

Lập trường phản đối của ngành công nghiệp ô tô

Dù Trump cố gắng ủng hộ xe chạy xăng, ông có thể gặp phải sự phản đối từ chính các tập đoàn ô tô. Liên minh Đổi mới Ô tô – đại diện hầu hết các hãng xe lớn, ngoại trừ Tesla – đã gọi các quy định khí thải của EPA dưới thời Biden là "đỉnh cao khó đạt được," nhưng lại cho rằng các quy định từ California và các bang khác là "không tưởng."

Tuy nhiên, các hãng xe Mỹ đã đầu tư quá sâu vào xe điện để có thể rút lui. Tín dụng thuế và các chính sách hỗ trợ xe điện nhận được sự ủng hộ rộng rãi trong ngành. Các tập đoàn như General Motors, Ford, và Stellantis (Jeep, Dodge, Chrysler) đã đầu tư hàng chục tỷ USD vào nhà máy sản xuất xe điện và pin. Nhiều nhà máy trong số này nằm tại các bang miền Nam ủng hộ Trump.

Doanh số xe điện tại Mỹ năm ngoái đạt 1,3 triệu chiếc, chiếm 8% tổng doanh số xe mới. Trong khi đó, tại Trung Quốc – quốc gia sản xuất gần 50 triệu xe vào năm 2024 – một phần ba là xe điện hoặc xe lai cắm điện. Với sự dẫn đầu toàn cầu của Trung Quốc trong lĩnh vực xe điện, các hãng xe Mỹ nhận thức rõ rằng họ cần tiếp tục đầu tư để cạnh tranh.

Tesla và lập trường của Elon Musk
Những nỗ lực của Trump để giảm hỗ trợ xe điện sẽ ảnh hưởng đến Tesla – công ty được hưởng lợi lớn từ khoản tín dụng thuế 7.500 USD. Nhưng Elon Musk, CEO Tesla, từng tuyên bố rằng các khoản trợ cấp này nên chấm dứt. Một số nhà phân tích cho rằng việc kết thúc trợ cấp sẽ giúp Tesla duy trì lợi thế cạnh tranh bằng cách làm cho các mẫu xe của đối thủ kém hấp dẫn hơn về kinh tế.
Tesla, vốn từng tăng trưởng doanh số hàng năm ở mức hai con số, vừa ghi nhận lần đầu tiên doanh số giảm trong lịch sử. Nguyên nhân là sự cạnh tranh ngày càng lớn từ các hãng xe truyền thống và xe điện Trung Quốc. Tuy nhiên, Tesla vẫn là nhà sản xuất xe điện duy nhất có lợi nhuận đáng kể, với tỷ suất lợi nhuận khoảng 16% trong ba quý đầu năm 2024 – gấp đôi tỷ suất của General Motors.

Nhu cầu về khoáng sản quan trọng cho ngành xe điện sẽ không giảm

Theo Reuters, dù các chính sách mới của Tổng thống Donald Trump có thể tạm thời làm chậm nhu cầu về lithium và các khoáng sản quan trọng khác. Tuy nhiên, giới chuyên gia và lãnh đạo ngành nhận định rằng điều này khó có thể kìm hãm ngành khai khoáng, nhất là khi nhu cầu xe điện trên toàn cầu đang bùng nổ.

Mỗi khi chính phủ cắt giảm trợ cấp, nhu cầu sẽ bị ảnh hưởng. Tuy nhiên, nhu cầu cuối cùng vẫn sẽ tăng, ngay cả khi tốc độ tăng trưởng tại Mỹ chậm hơn dưới thời Trump.

Liontown Resources, một nhà sản xuất lithium của Úc, cho biết quá trình chuyển đổi toàn cầu sang xe điện vẫn đang diễn ra, dù có hay không có sự tham gia của Mỹ. CEO Antonino Ottaviano chia sẻ: "Về dài hạn, điều này sẽ không ảnh hưởng đến nhu cầu."

Đáng chú ý, tăng trưởng mạnh mẽ của ngành xe điện hiện tập trung ở Trung Quốc, nơi chiếm 11 triệu xe, tương đương 65% thị trường toàn cầu, so với Bắc Mỹ chỉ chiếm 10%. Trong khi đó, các khu vực khác đã bán được 1,3 triệu xe điện và đang tăng trưởng với tốc độ 27% mỗi năm, dự kiến sẽ vượt qua toàn bộ thị trường Bắc Mỹ trong chưa đầy hai năm.

Mặc dù Trump đang lùi mục tiêu xe điện, nhưng các biện pháp nhằm giảm sự phụ thuộc của phương Tây vào nguồn cung Trung Quốc lại hỗ trợ mạnh mẽ cho các ngành khai thác khoáng sản quan trọng. Darryl Cuzzubbo, CEO của nhà phát triển đất hiếm Úc Arafura, nhận định: "Chúng tôi kỳ vọng các biện pháp xây dựng chuỗi cung ứng độc lập khỏi Trung Quốc sẽ có tác động lớn hơn nhiều so với việc lùi mục tiêu xe điện."

"Nhu cầu về lithium có thể tăng gấp 5 lần trong 15 năm tới"
Nhiều giám đốc ngành công nghiệp dự đoán rằng nhu cầu về khoáng sản quan trọng sẽ bùng nổ vào năm 2030, không chỉ từ xe điện mà còn từ các thiết bị điện tử khác và các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo.
Jakob Stausholm, CEO của Rio Tinto, công ty khai thác lớn, khẳng định tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới rằng nhu cầu về lithium có thể tăng gấp năm lần trong 15 năm tới, đòi hỏi phải xây dựng thêm nhiều dự án khai thác. Ông còn tiết lộ đã sử dụng xe điện hơn 9 năm và cho rằng: "Xe điện là sự lựa chọn tốt hơn hẳn so với xe động cơ đốt trong."

Tương lai xe điện

Dù có sự thay đổi chính sách, ngành công nghiệp ô tô Mỹ đã cam kết mạnh mẽ với xe điện. Với hơn 33 tỷ USD đầu tư vào nhà máy xe điện và 90 tỷ USD cho nhà máy pin, các hãng xe không thể đảo ngược hướng đi.

Các nhà phân tích nhận định rằng, ngay cả khi việc áp dụng xe điện chậm lại, thị trường vẫn sẽ tiến lên. Điều này là bởi vì quá trình phát triển sản phẩm xe điện đã kéo dài nhiều năm, vượt qua một nhiệm kỳ tổng thống.

David Klanecky, CEO của công ty tái chế pin Cirba Solutions, nhận định: "Điểm bùng phát của xe điện đang đến gần, khi mà các mục tiêu hay khuyến khích từ chính phủ không còn cần thiết để thúc đẩy người tiêu dùng."

Ngay cả khi Mỹ tạm chững lại, nhu cầu xe điện trên toàn cầu vẫn tăng trưởng mạnh, nhất là tại Trung Quốc và các quốc gia khác. Điều này cho thấy ngành khai khoáng sẽ tiếp tục phát triển, bất chấp những thay đổi chính sách từ Mỹ.

Hãng Stellantis cho biết họ sẵn sàng thích ứng với các thay đổi chính sách, nhưng các đối thủ khác, như General Motors và Ford, từ chối bình luận về sắc lệnh của Trump.

Nhìn chung, các khoản đầu tư khổng lồ và xu hướng tăng trưởng mạnh mẽ của nhu cầu xe điện cho thấy ngành công nghiệp ô tô sẽ tiếp tục hướng đến tương lai xanh, bất chấp các thay đổi ngắn hạn từ chính quyền.

Ảnh hưởng gì đến Việt Nam?
Việc Tổng thống Donald Trump giảm hỗ trợ xe điện tại Mỹ có thể ảnh hưởng gián tiếp đến Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh toàn cầu hóa ngành công nghiệp ô tô. Mỹ là thị trường quan trọng, và các thay đổi tại đây có thể làm chậm lại xu hướng toàn cầu hóa sản xuất xe điện. Điều này có thể tác động đến các quốc gia như Việt Nam – nơi đang thu hút đầu tư vào sản xuất xe điện và linh kiện, nhờ nguồn lao động giá rẻ và chính sách ưu đãi. Bên cạnh đó, nếu sự cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc trong lĩnh vực xe điện gia tăng, Việt Nam có thể đối mặt với áp lực từ cả hai phía trong việc cung ứng linh kiện hoặc sản phẩm.

×