Doanh nghiệp không tự công bố thực phẩm bổ sung, siết chặt hậu kiểm, công khai chỉ tiêu chất lượng

Các vụ việc liên quan kẹo rau củ Kera hay sữa bột giả, thực phẩm chức năng, thực phẩm bổ sung giả với quy mô lớn gây bức xúc dư luận, các lỗ hổng trong quản lý thực phẩm tại Nghị định 15/2018 càng đặt ra yêu cầu bức thiết phải sửa đổi, nhất là vấn đề tự công bố, đăng ký bản công bố sản phẩm, quảng cáo, hậu kiểm và trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước.

Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) ngày 3/7 thông tin, phiên bản dự thảo mới nhất (lần thứ 8) Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 15 có nhiều điểm mới.

Việc sửa đổi Nghị định 15 nhằm giải quyết ngay hạn chế, bất cập liên quan đến tự công bố, đăng ký bản công bố sản phẩm, quảng cáo, hậu kiểm phù hợp với thực tiễn và yêu cầu quản lý hiện nay.

Đăng tải công khai thông tin, siết chặt hậu kiểm

Hiện tại, theo quy định của Nghị định 15, doanh nghiệp được phép tự công bố sản phẩm và hoàn toàn tự chịu trách nhiệm, trong khi cơ quan quản lý chỉ thực hiện hậu kiểm một cách giới hạn.

Điều này dẫn đến thực trạng doanh nghiệp tùy tiện phân loại, thổi phồng công dụng sản phẩm, nhưng vẫn dễ dàng đưa hàng ra thị trường mà không bị ngăn chặn kịp thời.

Trong Dự thảo mới, Bộ Y tế đề xuất quy định rõ, cơ quan tiếp nhận hồ sơ tự công bố sẽ phải xem xét, phản hồi, đăng tải công khai thông tin, đồng thời xây dựng kế hoạch hậu kiểm và chủ động lấy mẫu kiểm tra nếu phát hiện có dấu hiệu vi phạm.

Quy trình này giúp tăng cường tính minh bạch, tránh tình trạng doanh nghiệp "tự bơi" trong không gian quản lý lỏng lẻo như hiện nay.

Thực phẩm bổ sung phải đăng ký bản công bố sản phẩm

Khoản 5 Điều 1 dự thảo Nghị định đề xuất các tổ chức, cá nhân chịu trách nhiệm đưa sản phẩm ra thị trường phải đăng ký bản công bố sản phẩm đối với 5 nhóm: Thực phẩm bảo vệ sức khỏe, thực phẩm dinh dưỡng y học, thực phẩm dùng cho chế độ ăn đặc biệt, thực phẩm bổ sung, sản phẩm dinh dưỡng dùng cho trẻ đến 36 tháng tuổi.

Hiện thực phẩm bổ sung chưa được nêu rõ trong Nghị định số 15, không được quy định trong các nhóm thực phẩm phải đăng ký bản công bố. Mặt hàng này hiện được xếp vào nhóm thực phẩm đã qua chế biến đóng gói sẵn, được tự công bố và do địa phương quản lý.

Theo Cục An toàn thực phẩm, điều này dẫn đến tình trạng tổ chức, cá nhân công bố sai nhóm sản phẩm. Rất nhiều thực phẩm bảo vệ sức khỏe (phải đăng ký bản công bố - PV) tự xác định thành thực phẩm bổ sung để tự công bố. Ngoài ra, do không phải đăng ký nội dung quảng cáo nên xảy ra tình trạng doanh nghiệp phóng đại tính năng, công dụng sản phẩm.

Thêm vào đó, Nghị định 15 hiện mới quy định doanh nghiệp cam kết thực hiện đầy đủ các quy định pháp luật về an toàn thực phẩm và hoàn toàn chịu trách nhiệm về tính pháp lý của hồ sơ công bố và chất lượng, an toàn thực phẩm đối với sản phẩm đã công bố.

Quy định này giúp thành phần hồ sơ đăng ký bản công bố đơn giản hóa. Tuy nhiên, thực tế một số doanh nghiệp lợi dụng chính sách trên để sử dụng nhiều thành phần không có tính năng, công dụng trong thực phẩm bảo vệ sức khỏe để quảng cáo, không quan tâm đến an toàn, chất lượng, công dụng của sản phẩm.

Do đó, đối với 5 nhóm thực phẩm trên, dự thảo quy định hồ sơ đăng ký bản công bố sản phẩm nhằm kiểm soát việc phối hợp thành phần, các chỉ tiêu an toàn và chất lượng sản phẩm, tính năng, công dụng sản phẩm từ khi nghiên cứu phát triển sản phẩm đến khi đăng ký trước khi lưu thông trên thị trường.

Kiểm soát thực phẩm đặc biệt theo tiêu chuẩn quốc tế

Với nhóm thực phẩm bảo vệ sức khỏe, thực phẩm dinh dưỡng y học, thực phẩm cho trẻ dưới 36 tháng tuổi, trước đây doanh nghiệp chỉ cần cam kết tuân thủ an toàn thực phẩm và chịu trách nhiệm về sản phẩm.

Dự thảo mới yêu cầu bổ sung kiểm soát từ thành phần, chỉ tiêu an toàn, công dụng của sản phẩm ngay từ giai đoạn nghiên cứu, phát triển, và bắt buộc đăng ký bản công bố trước khi lưu thông.

Đồng thời, các cơ sở sản xuất nhóm thực phẩm đặc biệt này phải đạt chuẩn quốc tế như HACCP, GMP, ISO 22000 hoặc tương đương, thay vì chỉ cần điều kiện an toàn thông thường như trước.

Việc nâng chuẩn này nhằm đảm bảo chất lượng ở mức cao nhất, phù hợp với các nước phát triển như Liên minh châu Âu.

Bộ Y tế cũng bổ sung quyền cho cơ quan quản lý trong việc thu hồi giấy chứng nhận đủ điều kiện an toàn thực phẩm, giấy xác nhận nội dung quảng cáo, giấy công bố sản phẩm nếu doanh nghiệp vi phạm. Đồng thời, nếu chưa khắc phục, doanh nghiệp sẽ bị tạm dừng tiếp nhận hồ sơ hành chính mới – quy định chưa từng có trong Nghị định 15 cũ.

Kiểm soát chặt quảng cáo trên mọi nền tảng, đặc biệt các KOL

Để ngăn chặn quảng cáo sai sự thật, Dự thảo yêu cầu giám sát hoạt động quảng cáo trên sàn thương mại điện tử, mạng xã hội, đặc biệt là các KOL, người ảnh hưởng. Các bên tham gia quảng cáo phải công khai mối quan hệ tài trợ, tuân thủ bộ quy tắc ứng xử nghề nghiệp trong hoạt động quảng cáo thực phẩm, chịu trách nhiệm về nội dung quảng cáo.

Dự thảo cũng phân công rõ trách nhiệm cho các Bộ: Y tế, Công Thương, Nông nghiệp và Môi trường, Tài chính, Khoa học và Công nghệ, Văn hóa - Thể thao - Du lịch, Công an, UBND cấp tỉnh, nhằm ngăn chặn sản xuất, kinh doanh thực phẩm giả, quảng cáo sai, kiểm soát giá sữa dưới 6 tuổi theo quy định của Luật Giá.

Thay đổi nội dung, phương thức kiểm tra ATTP nhập khẩu; xác định rõ trường hợp miễn kiểm, kiểm hồ sơ, kiểm cảm quan, hoặc bắt buộc lấy mẫu kiểm nghiệm để đảm bảo kiểm soát chất lượng nguyên liệu phục vụ sản xuất nội bộ. Đây là điểm mới quan trọng, phù hợp thực tiễn quản lý và pháp luật chuyên ngành.

Bộ Y tế cho biết do nội dung sửa đổi vượt quá một nửa số điều của Nghị định 15/2018/NĐ-CP, Bộ đang xin phép ban hành nghị định mới thay thế. Điều này sẽ tạo cơ sở pháp lý mới, đồng bộ, hiệu lực cao hơn để tăng cường quản lý an toàn thực phẩm, bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng trước tình trạng vi phạm trong lĩnh vực thực phẩm bổ sung, thực phẩm chức năng diễn biến ngày càng phức tạp.