Thống đốc Ngân hàng Nhà nước nói về việc cho vay đặc biệt lãi suất 0%/năm khi ngân hàng bị rút tiền hàng loạt

Nhiều đại biểu quan tâm đến quy định hỗ trợ cho các tổ chức tín dụng khó khăn vay đặc biệt với mức lãi suất 0%, đặc biệt băn khoăn làm sao để tránh tình trạng lạm dụng chính sách.

Đại biểu Nguyễn Hữu Thông (Bình Thuận) đánh giá quy định lãi suất cho vay đặc biệt là 0%/năm (sửa đổi khoản 1 điều 193) là một chính sách hỗ trợ mạnh mẽ, thể hiện rõ vai trò của Ngân hàng Nhà nước trong việc hỗ trợ các tổ chức tín dụng đang trong tình trạng đặc biệt khó khăn, nhằm giữ vững an toàn của hệ thống tài chính - ngân hàng.

Tuy nhiên, theo ông Thông, quy định mức lãi suất 0%/năm mà không gắn với điều kiện áp dụng cụ thể có thể dẫn tới lạm dụng chính sách, tạo ra rủi ro, làm sai lệch môi trường cạnh tranh giữa các tổ chức tín dụng và tăng áp lực lên ngân sách quốc gia.

Mặt khác, đại biểu cho rằng quy định này có khả năng mâu thuẫn với nguyên tắc thị trường, gây ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng nguồn lực nhà nước nếu không có cơ chế kiểm soát.

Do vậy, ông Thông đề nghị cần quy định cụ thể rằng: "... Lãi suất 0% chỉ áp dụng cho tổ chức tín dụng thuộc diện kiểm soát đặc biệt, tái cơ cấu bắt buộc hoặc có ảnh hưởng hệ thống đến sự ổn định tài chính quốc gia". Đồng thời bổ sung cơ chế giám sát, công khai và đánh giá hiệu quả việc sử dụng nguồn vay đặc biệt này.

Về nội dung điều chỉnh thẩm quyền cho vay đặc biệt, lãi suất 0%/năm và không cần tài sản đảm bảo (TSĐB) đối với các tổ chức tín dụng (TCTD) bị rút tiền hàng loạt, trước khi có Luật Các TCTD năm 2024, quy định việc cho vay đặc biệt thuộc thẩm quyền của Ngân hàng Nhà nước (NHNN).

Tuy nhiên luật sửa đổi năm 2024 đã quy định thẩm quyền cho vay đặc biệt thuộc Thủ tướng Chính phủ. 

Còn tại dự thảo sửa đổi lần này, ban soạn thảo đề xuất giao thẩm quyền cho vay đặc biệt cho NHNN.

Báo cáo làm rõ thêm ý kiến của các đại biểu Quốc hội, Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng cho biết, thực tiễn với sự biến động không ngừng của hệ thống các TCTD, với sự phát triển nhanh về công nghệ, người dân không chỉ đến ngân hàng mà có thể rút tiền bằng phương tiện điện tử. Vì vậy để có sự phản ứng nhanh, ban soạn thảo đề xuất giao thẩm quyền cho vay đặc biệt cho NHNN.

Theo Thống đốc, việc cho vay đặc biệt không diễn ra một cách thường xuyên, liên tục, chỉ diễn ra trong trường hợp rất đặc biệt. Thực tế ngân hàng vẫn có thể phát hiện từ sớm, từ xa đối với trường hợp rút tiền hàng loạt. 

Trước lo ngại của một số đại biểu Quốc hội về khả năng lạm dụng cơ chế cho vay đặc biệt, cụ thể là việc áp dụng lãi suất 0%/năm và không có tài sản bảo đảm đối với các tổ chức tín dụng (TCTD) chưa thực sự cần thiết, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước khẳng định: "Trong quá trình hoạt động, nếu một TCTD gặp khó khăn về thanh khoản, Ngân hàng Nhà nước vẫn thực hiện cho vay để hỗ trợ. Tuy nhiên, đây là khoản vay có lãi suất, chứ không phải áp dụng lãi suất 0%/năm như lo ngại".

“Việc cho vay đặc biệt chỉ diễn ra với trường hợp rút tiền hàng loạt. Đây là vấn đề lớn, nếu không phản ứng kịp thời sẽ ảnh hưởng đến hệ thống. Khi xem xét cho vay đặc biệt, NHNN luôn yêu cầu TCTD phải có TSĐB trước. Nếu TCTD rơi vào tình trạng quá khó khăn, không còn TSĐB thì NHNN mới cho vay không TSĐB,” Thống đốc nói thêm.

Về ý kiến đại biểu Quốc hội đề nghị cần làm rõ TSĐB là những tài sản gì, Thống đốc cho hay, TCTD là trung gian huy động vốn và cho vay, nên khi cho vay bao giờ cũng phải có hồ sơ tín dụng, bao gồm hợp đồng thế chấp TSĐB để đảm bảo cho khoản vay. Các hồ sơ này được xem là TSĐB khi TCTD vay đặc biệt từ NHNN. Ngoài ra, trái phiếu của ngân hàng cũng được xem là một loại tài sản đảm bảo cho khoản vay đặc biệt.

“Thực tế đã có trường hợp một ngân hàng bị rút tiền hàng loạt khiến NHNN làm ngày làm đêm để rà soát các hồ sơ TSĐB của ngân hàng này”, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng cho hay.

Theo Thống đốc, mức lãi suất 0%/năm khi cho vay đặc biệt chỉ với mục tiêu duy nhất là đảm bảo an toàn hệ thống. Trong đề án tái cơ cấu 3 ngân hàng “0 đồng” (OceanBank, GPBank, CB) cũng áp dụng giải pháp lãi suất 0%/năm, nếu không, các ngân hàng này đã gặp khó khăn lại càng rơi vào khó khăn.

Đối với ý kiến của đại biểu về số lượng, tiêu chuẩn, điều kiện cho vay đặc biệt, người đứng đầu ngành ngân hàng cho hay, thực tế việc rút tiền hàng loạt không chỉ xảy ra với ngân hàng yếu kém. Ngay cả ở Mỹ cũng đã có những ngân hàng để xảy ra sự cố rút tiền hàng loạt dù họ đang hoạt động tốt.

“Việc rút tiền hàng loạt không chỉ đến từ yếu tố chủ quan của ngân hàng. Nó có thể đến từ yếu tố khách quan, thậm chí chỉ vì tin đồn hoặc do một sự cố về công nghệ, nên NHNN cần ứng xử rất nhanh với những trường hợp này”, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng nhấn mạnh.

Bên cạnh các quy định về cho vay đặc biệt, dự thảo luật cũng quy định luật hoá các nội dung của Nghị quyết 42 của Quốc hội về xử lý nợ xấu, trong đó trao quyền cho các TCTD, các tổ chức mua bán nợ trong việc thu giữ TSĐB.

Theo Thống đốc, việc luật hoá Nghị quyết 42 là để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp bên cho vay (TCTD), cũng chính là bảo vệ người gửi tiền, bởi tiền cho vay từ các ngân hàng thực chất là tiền gửi của người dân.

Bên cạnh đó, việc đảm bảo quyền tài sản và quyền thực thi hợp đồng cũng phù hợp với tinh thần của Nghị quyết 68.

Sau khi Luật Các TCTD năm 2024 có hiệu lực, đã có nhiều ý kiến trong các cuộc họp của Chính phủ với doanh nghiệp và TCTD cho rằng cần luật hoá Nghị quyết 42. Theo đó, nếu xử lý được nợ xấu sẽ giúp khơi thông dòng vốn bị ách tắc, giúp cho dòng vốn được luân chuyển đến nhiều khách hàng vay hơn nữa.

“Nợ xấu tăng cao, TCTD sẽ khó giảm lãi suất cho vay do phải tăng trích lập dự phòng rủi ro. Nếu xử lý được nợ xấu, TCTD có thể tiếp tục giảm lãi suất cho doanh nghiệp và người dân”, Thống đốc nói.

Trước ý kiến của các đại biểu cho rằng cần làm rõ quy trình, quy định, quyền hạn của TCTD trong việc thu giữ TSĐB, tránh lạm quyền, nhất là tránh việc đẩy người dân (chủ tài sản đảm bảo) rơi vào cảnh không có chỗ ở, Thống đốc khẳng định NHNN sẽ có hướng dẫn cụ thể yêu cầu các TCTD phải có quy trình đồng bộ, để việc xử lý, thu giữ TSĐB phải được thực hiện một cách minh bạch, đúng pháp luật, nhằm đảm bảo cân bằng quyền và lợi ích hợp pháp của các bên.