Lồng ghép bảo tồn thiên nhiên, phát triển kinh tế vào quản lý khu dự trữ sinh quyển thế giới tại Việt Nam

Đối với Việt Nam, sau 24 năm tham gia Mạng lưới Khu dự trữ sinh quyển thế giới, Việt Nam đã có 11 Khu dự trữ sinh quyển được UNESCO công nhận. Các Khu dự trữ sinh quyển thế giới này đóng vai trò to lớn trong nỗ lực bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học, bảo vệ môi trường, phát huy các giá trị văn hoá và góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của các địa phương và trên toàn đất nước.

“Trong đó, khu dự trữ sinh quyển, được UNESCO công nhận, đóng vai trò là công cụ quan trọng cho nỗ lực bảo tồn. Với mạng lưới 139 nước tham gia, mỗi nước đều có quyền tiếp nhận công cụ chung này. Nhưng việc sử dụng hiệu quả công cụ ấy tùy thuộc vào nguồn lực, cách đánh giá, cách nhận định thể chế của từng quốc gia. Đối với Việt Nam, chúng ta là người đi sau, chúng ta có nhiều khó khăn nhưng đồng thời cũng có lợi khi được tiếp thu kiến thức, kinh nghiệm của người đi trước. Hy vọng rằng Việt Nam có thể kết hợp thể chế của nhà nước với nỗ lực của quần chúng, tham gia và tất cả hoạt động của các khu sinh quyển”, GS.TS.Nguyễn Hoàng Trí, Chủ tịch Ủy ban Quốc gia MAB Việt Nam nhận định.

Theo đó, Để thúc đẩy hơn nữa nỗ lực hài hoà giữa phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ thiên nhiên, Dự án “Lồng ghép quản lý tài nguyên thiên nhiên và các mục tiêu về bảo tồn đa dạng sinh học và quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội và quản lý các khu dự trữ sinh quyển ở Việt Nam” (Dự án BR) đã được triển khai trong 5 năm, từ 2019-2024.

Dự án nhận tài trợ của Quỹ Môi trường toàn cầu (GEF) thông qua Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP), hướng tới giải quyết 3 rào cản bao gồm: Khuôn khổ pháp lý cho hoạt động của Khu dự trữ sinh quyển thế giới; thể chế và năng lực quản lý của các Khu dự trữ sinh quyển thế giứi; nhận thức của các quan ban ngành và bên liên quan về các mối đe doạ do mất đa dạng sinh học, qua đó lồng ghép đa dạng sinh học vào quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội. Trong đó, Cục Bảo tồn thiên nhiên và Đa dạng sinh học là chủ dự án, phối hợp với 3 cơ quan đồng thực hiện là Ban quản lý Khu dự trữ sinh quyển miền Tây Nghệ An, Cù Lao Chàm – Hội An và Đồng Nai.

Thông qua dự án, Cục Bảo tồn thiên nhiên và Đa dạng sinh học (Bộ NN-MT) cùng các cơ quan chức năng có cơ hội tiếp cận kinh nghiệm quốc tế, các phương pháp mới, đồng thời được tăng cường năng lực và cải thiện khung chính sách pháp lý cũng như kỹ thuật quản lý khu dự trữ sinh quyển. Dự án cũng đã hỗ trợ sinh kế bền vững và nâng cao vai trò của cộng đồng trong công tác bảo tồn đa dạng sinh học, huy động sự tham gia của các bên liên quan trong quản lý khu dự trữ sinh quyển tại Việt Nam.

Với mục tiêu hài hòa bảo tồn đa dạng sinh học với phát triển bền vững, qua đó chứng minh rằng thiên nhiên và con người có thể cùng nhau phát triển, sau 5 năm triển khai, Dự án “Lồng ghép quản lý tài nguyên thiên nhiên và các mục tiêu về bảo tồn đa dạng sinh học vào quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội và quản lý các khu dự trữ sinh quyền ở Việt Nam” (Dự án BR) đã mang lại những kết quả tích cực đối với 3 Khu dự trữ sinh quyển miền Tây Nghệ An, Cù Lao Chàm – Hội An và Đồng Nai.

Cụ thể, trong khuôn khổ hoạt động, dự án hỗ trợ quản lý hiệu quả hơn 1,266 triệu ha hệ sinh thái quan trọng, phục hồi 4.005 ha rừng bị suy thoái và bảo vệ 62.940 ha rừng có giá trị bảo tồn cao.

Về bảo tồn loài, dự án cũng ghi nhận sự gia tăng quần thể của một số loài chính, chẳng hạn như rạn san hô ở Cù Lao Chàm - Hội An; Bò tót (Bos gaurus) và Vượn mào vàng ở Đồng Nai; và Vượn má trắng ở Tây Nghệ An.

Đồng thời, dự án cũng đảm bảo sự phát triển kinh tế - xã hội cho con người, trực tiếp mang lại lợi ích cho hơn 3.125 hộ gia đình, tương đương hơn 11.500 thành viên cộng đồng, với 40% người tham gia là phụ nữ. Thông qua các sinh kế bền vững như du lịch sinh thái cộng đồng, sản xuất thực vật bản địa và chăn nuôi thân thiện với môi trường, thu nhập hộ gia đình đã tăng ít nhất 20%, tăng cường khả năng phục hồi của cộng đồng và quản lý môi trường.

Xây dựng năng lực và nâng cao nhận thức cũng là một phần không thể thiếu trong thành công của dự án. Hơn 4.200 cá nhân, trong đó có 44% là phụ nữ, được đào tạo về các hoạt động thân thiện với đa dạng sinh học, trang bị cho cộng đồng kiến ​​thức và kỹ năng cần thiết để quản lý tài nguyên bền vững.

Ngoài ra, dự án đã hỗ trợ tích hợp Đánh giá tác động đa dạng sinh học (BIA) vào 100% các dự án phát triển mới tại ba khu dự trữ sinh quyển. Những tiến bộ này chứng minh sức mạnh của các phương pháp tiếp cận sáng tạo và toàn diện đối với bảo tồn. Đây là những con số biết nói, ghi dấu những kết quả nổi bật trong nỗ lực việc bảo vệ các hệ sinh thái quan trọng đối với cả thiên nhiên và phúc lợi của con người.