Đàm phán thương mại Mỹ - Trung tại London kéo dài sang ngày thứ 2, khoáng sản đất hiếm là tâm điểm

Tổng thống Donald Trump thừa nhận rằng “Trung Quốc không phải đối tác dễ dàng,” nhưng ông cho biết các cuộc trao đổi hiện tại đang diễn ra suôn sẻ.

Đàm phán đất hiếm là trọng tâm

Theo thông tin từ Reuters, cuộc họp tại Lancaster House – một dinh thự sang trọng thuộc chính phủ Anh – đã kết thúc vào tối thứ Hai và sẽ nối lại vào lúc 10 giờ sáng thứ Ba theo giờ London (09:00 GMT).

Các quan chức kinh tế hàng đầu của hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đang nỗ lực tháo gỡ tranh chấp ngày càng gay gắt – từ thuế quan lan sang các hạn chế liên quan đến đất hiếm – đe dọa gây ra cú sốc chuỗi cung ứng toàn cầu và làm chậm đà tăng trưởng kinh tế.

Chính quyền Washington và Bắc Kinh đang cố gắng khôi phục lại thỏa thuận đình chiến tạm thời đã đạt được tại Geneva – thỏa thuận từng giúp hạ nhiệt căng thẳng thương mại và xoa dịu thị trường trong chốc lát.

Tuy nhiên, kể từ đó, Mỹ đã cáo buộc Trung Quốc trì hoãn thực hiện các cam kết, đặc biệt là liên quan đến việc xuất khẩu đất hiếm.

Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm thứ Hai tỏ ra lạc quan về tiến trình đàm phán, nói rằng mọi chuyện đang diễn ra thuận lợi và ông “chỉ nhận được những báo cáo tích cực” từ phái đoàn tại London.

Chúng tôi đang tiến triển tốt với Trung Quốc. Dĩ nhiên, Trung Quốc không phải là đối tác dễ dàng.

Khi được hỏi về khả năng dỡ bỏ kiểm soát xuất khẩu, ông trả lời phóng viên tại Nhà Trắng: “Chúng ta cứ chờ xem.”

Cố vấn kinh tế Nhà Trắng Kevin Hassett cho biết hôm thứ Hai rằng phía Mỹ mong muốn nhận được một “cái bắt tay” từ Trung Quốc liên quan đến vấn đề đất hiếm, sau khi Tổng thống Donald Trump khẳng định Chủ tịch Tập Cận Bình đã đồng ý nối lại xuất khẩu trong một cuộc điện đàm hiếm hoi giữa hai nhà lãnh đạo vào tuần trước.

Trong cuộc phỏng vấn với CNBC, ông Hassett nói rằng Mỹ kỳ vọng Trung Quốc sẽ nới lỏng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu và tái xuất đất hiếm với khối lượng lớn ngay sau đó.

Các cuộc đàm phán tại London diễn ra vào thời điểm đặc biệt nhạy cảm đối với cả hai nền kinh tế, vốn đang chịu nhiều áp lực từ loạt quyết định áp thuế mới mà ông Trump đưa ra kể từ khi quay lại Nhà Trắng vào tháng 1.

Dữ liệu hải quan cho thấy xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ trong tháng 5 đã lao dốc 34,5% so với cùng kỳ năm ngoái, mức giảm mạnh nhất kể từ tháng 2/2020 – thời điểm đại dịch COVID-19 làm tê liệt chuỗi cung ứng toàn cầu.
Tại Mỹ, niềm tin của doanh nghiệp và người tiêu dùng cũng bị tổn thương đáng kể, trong khi tăng trưởng GDP quý I sụt giảm do người dân ồ ạt mua hàng sớm để tránh các đợt tăng giá dự báo. Tác động đến lạm phát cho đến nay vẫn ở mức vừa phải và thị trường việc làm vẫn duy trì độ ổn định nhất định, dù các chuyên gia kinh tế cho rằng những “vết nứt” sẽ hiện rõ hơn trong mùa hè.

Phái đoàn Mỹ tham dự đàm phán tại London bao gồm: Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent, Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick và Đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer. Dẫn đầu phía Trung Quốc là Phó Thủ tướng Hà Lập Phong, cùng Bộ trưởng Thương mại Vương Văn Đào và Trưởng đoàn đàm phán thương mại Lý Thành Cương.

Việc ông Lutnick, người đứng đầu cơ quan phụ trách kiểm soát xuất khẩu, góp mặt trong phái đoàn cho thấy vị trí trung tâm của đất hiếm trong các cuộc đàm phán hiện tại. Một số nhà phân tích còn cho rằng, điều này ngầm hé lộ chính quyền Trump sẵn sàng đưa các hạn chế xuất khẩu gần đây của Bộ Thương mại lên bàn thương lượng.

Trung Quốc hiện gần như độc quyền sản xuất nam châm đất hiếm – thành phần thiết yếu trong động cơ xe điện.

Ông Lutnick không tham dự vòng đàm phán tại Geneva, nơi hai nước từng đạt được thỏa thuận tạm thời kéo dài 90 ngày nhằm gỡ bỏ một phần các mức thuế ba chữ số mà họ đã áp lên hàng hóa của nhau.

Trong khi đó, tại Mỹ, cuộc chiến pháp lý xoay quanh nỗ lực vô hiệu hóa loạt thuế quan do ông Trump ban hành đối với hàng hóa từ Trung Quốc và một số đối tác thương mại khác đã có diễn biến mới. Hôm thứ Hai, chính quyền Trump đã nộp lập luận kháng cáo chống lại phán quyết của tòa thương mại Hoa Kỳ, cho rằng các mức thuế này vượt quá quyền hạn pháp lý của Tổng thống.

Tòa phúc thẩm liên bang có thể đưa ra phán quyết bất kỳ lúc nào về việc liệu có giữ nguyên thuế quan trong thời gian chờ xử lý kháng cáo hay không. Vụ việc này thậm chí có thể được đưa lên Tòa án Tối cao.

Dấu hiệu tích cực

Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình đã điện đàm vào tuần trước – đây là lần trao đổi trực tiếp đầu tiên giữa hai nhà lãnh đạo kể từ khi ông Trump nhậm chức nhiệm kỳ hai vào ngày 20/1.

Theo tóm tắt từ phía chính phủ Trung Quốc, trong cuộc gọi, ông Tập đã kêu gọi ông Trump rút lại các biện pháp thương mại gây xáo trộn nền kinh tế toàn cầu, đồng thời cảnh báo Mỹ không nên có những động thái đe dọa liên quan đến vấn đề Đài Loan.

Tuy nhiên, ông Trump sau đó đăng trên mạng xã hội rằng cuộc trao đổi tập trung chủ yếu vào thương mại và đã kết thúc một cách rất tích cực, mở đường cho vòng đàm phán hôm thứ Hai tại thủ đô London.

Ngay hôm sau, ông Trump tuyên bố Chủ tịch Tập đã đồng ý nối lại việc xuất khẩu đất hiếm và nam châm sang Mỹ. Reuters đưa tin rằng Trung Quốc đã cấp giấy phép xuất khẩu tạm thời cho các nhà cung cấp đất hiếm phục vụ ba hãng ô tô hàng đầu của Mỹ.

Lệnh hạn chế xuất khẩu của Trung Quốc gây xáo trộn chuỗi cung ứng toàn cầu

Quyết định của Trung Quốc hồi tháng 4 về việc tạm ngừng xuất khẩu hàng loạt khoáng sản và nam châm quan trọng đã gây xáo trộn nghiêm trọng chuỗi cung ứng toàn cầu, ảnh hưởng trực tiếp đến các ngành công nghiệp then chốt như ô tô, hàng không vũ trụ, bán dẫn và quốc phòng.

Kelly Ann Shaw, cựu cố vấn thương mại Nhà Trắng trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump và hiện là đối tác tại hãng luật Akin Gump (Washington), cho rằng bà kỳ vọng Trung Quốc sẽ tái khẳng định cam kết gỡ bỏ các biện pháp trả đũa, bao gồm cả hạn chế xuất khẩu. Đổi lại, phía Mỹ có thể nhượng bộ một phần, cụ thể là các biện pháp kiểm soát xuất khẩu được áp dụng trong vòng một đến hai tuần gần đây.

Tuy nhiên, theo bà Shaw, Mỹ có thể chỉ đồng ý dỡ một phần hạn chế mới, chứ không bao gồm các biện pháp lâu dài như cấm xuất khẩu chip trí tuệ nhân tạo tiên tiến. Hồi tháng 5, Mỹ đã ra lệnh ngừng cung cấp phần mềm thiết kế chip, hóa chất bán dẫn và thiết bị hàng không, đồng thời thu hồi một số giấy phép xuất khẩu đã được cấp trước đó.

Thỏa thuận sơ bộ đạt được tại Geneva đã từng tạo nên một làn sóng phục hồi mạnh trên thị trường chứng khoán toàn cầu, giúp các chỉ số lớn của Mỹ – vốn đang tiệm cận vùng “thị trường gấu” – lấy lại phần lớn mức giảm.

Ông Ian Bremmer, Chủ tịch Tập đoàn Eurasia, cảnh báo rằng dù một lệnh đình chiến tạm thời có thể đạt được, khả năng mối quan hệ song phương trở nên mang tính xây dựng là rất thấp, trong bối cảnh xu hướng tách rời chuỗi cung ứng đang lan rộng và Mỹ tiếp tục gây áp lực với các nước khác để loại Trung Quốc khỏi chuỗi cung ứng của họ.

Những người xung quanh ông Trump vẫn giữ quan điểm cứng rắn, nên khả năng đạt được một thỏa thuận đột phá giữa Mỹ và Trung Quốc là rất mong manh – nhất là khi Washington đang ưu tiên cho các hiệp định khác đã đi vào giai đoạn sâu hơn.