Chiến lược và tham vọng chiếm lĩnh thị phần ngành xe điện của Indonesia nhờ có trữ lượng niken lớn nhất thế giới

Tham vọng của Indonesia

Bên cạnh việc sở hữu trữ lượng niken lớn nhất thế giới – kim loại để sản xuất pin điện trong ngành công nghiệp xe điện (EV), Indonesia còn ban hành lệnh cấm xuất khẩu quặng niken để bảo toàn lượng tài nguyên này cho những thoả thuận đắt giá hơn.

Theo Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ, Indonesia có tổng cộng 21 triệu tấn trữ lượng niken đã được xác minh, gần 1/4 trữ lượng của thế giới. Quốc gia Đông Nam Á này đã khai thác 1,4 triệu tấn niken từ tháng 1 đến tháng 11/2022, theo Nhóm Nghiên cứu niken Quốc tế. Con số này vượt xa nước sản xuất niken lớn thứ hai là Philippines với sản lượng khai thác 290.000 tấn trong cùng kỳ.

Hãng tin Reuters đã điểm lại những dấu mốc trong chiến lược phát triển ngành xe điện của Indonesia như sau:

Tháng 1/2020, Indonesia cấm xuất khẩu niken thô chưa qua chế biến để thu hút đầu tư vào chế biến hạ nguồn, tức là các hoạt động liên quan đến việc chuyển đổi nguồn nguyên liệu thô thành sản phẩm hoàn chỉnh.

Indonesia có trữ lượng niken lớn nhất thế giới. (Ảnh: Reuters)

Tháng 12/2020: BASF và Eramet ký một thỏa thuận chung để đánh giá sự phát triển của tổ hợp tinh luyện, thủy luyện niken và coban để sản xuất vật liệu pin xe điện. Quyết định đầu tư cuối cùng có thể được đưa ra vào năm 2023.

Tháng 12/2020: Bộ đầu tư Indonesia ký Biên bản ghi nhớ với LG Energy Solution về đầu tư pin xe điện với tổng vốn đầu tư 9,8 tỷ USD.

Tháng 3/2021: Indonesia thành lập Indonesia Battery Corporation (IBC), một liên doanh gồm các doanh nghiệp nhà nước để hợp tác với các nhà đầu tư nước ngoài trong việc phát triển chuỗi cung ứng pin xe điện.

Tháng 9/2021: Tập đoàn LG Energy và Hyundai Motor của Hàn Quốc bắt đầu xây dựng nhà máy pin trị giá 1,1 tỷ đô la để sản xuất pin cho xe điện, giai đoạn đầu tiên trong thỏa thuận trị giá 9,8 tỷ đô la của họ nhằm phát triển các cơ sở pin tích hợp cho xe điện.

Tháng 1/2022: Bộ Đầu tư Indonesia ký Biên bản ghi nhớ với Foxconn, Gogoro Inc, IBC và Indika Energy để đầu tư vào phát triển xe điện và sản xuất pin.

Tháng 2/2022: Một liên doanh gồm Zhejiang Huayou Cobalt, Tsingshan Holding Group và China Molybdenum Co thực hiện chuyến hàng niken tinh chế đầu tiên đến Trung Quốc từ Morowali, trung tâm chế biến niken lớn nhất Indonesia ở đảo Sulawesi.

Tháng 3/2022: Hyundai khai trương nhà máy ở Indonesia để sản xuất xe điện chạy bằng pin. Đây là nhà máy sản xuất xe điện đầu tiên ở Đông Nam Á.

Tháng 4/2022: IBC và công ty khai thác nhà nước Aneka Tambang ký thỏa thuận khung với nhà sản xuất pin lớn nhất Trung Quốc CATL Group, thông qua công ty con Ningbo Contemporary Brunp Lygent Co (CBL), để hợp tác mở rộng từ khai thác và chế biến niken đến sản xuất pin xe điện và tái chế pin.

Tháng 6/2022: LG Energy của Hàn Quốc khởi công một nhà máy trị giá 3,5 tỷ USD với khả năng sản xuất 150.000 tấn niken sunfat mỗi năm ở Batang, Trung tâm Java. Công ty này cũng sẽ xây dựng một nhà máy trị giá 2,4 tỷ USD tại công viên Batang để sản xuất 220.000 tấn tiền chất (precursor) và 42.000 tấn catot (cathode) mỗi năm.

Tháng 7/2022: Vale Indonesia và Zhejiang Huayou Cobalt của Trung Quốc ký thỏa thuận với nhà sản xuất ô tô Ford Motor của Hoa Kỳ để xây dựng một nhà máy kết tủa hydroxit hỗn hợp 120.000 tấn ở Đông Nam Sulawesi.

Tháng 8/2022: SGMW Motor Indonesia bắt đầu sản xuất xe điện Wuling Air tại Indonesia. Công ty này nằm trong liên doanh giữa SAIC Motor Corp Ltd, General Motors Co và Wuling Motors.

Xe điện Wuling Air xuất hiện tại một trung tâm thương mại ở Jakarta, Indonesia vào ngày 5/2/2023. (Ảnh: Reuters)

Tháng 9/2022: Vale Indonesia ký thỏa thuận với Zhejiang Huayou để xây dựng nhà máy thứ hai sản xuất niken MHP với công suất 60.000 tấn.

Tháng 11/2022: Vale và Zhejiang Huayou bắt đầu xây dựng cơ sở MHP 120.000 tấn của họ ở Đông Nam Sulawesi.

Tháng 1/2023: Aneka Tambang của Indonesia và Hong Kong CBL Limited, một công ty con của CBL (Trung Quốc), ký thỏa thuận mua cổ phần có điều kiện để sở hữu một phần mỏ niken của Antams ở Đông Halmahera, Bắc Maluku.

Như vậy, chỉ trong 3 năm, Indonesia đã ký hơn 12 thỏa thuận trị giá hơn 15 tỉ USD để sản xuất pin và xe điện trong nước. Lệnh cấm xuất khẩu quặng niken của Tổng thống Indonesia Joko Widodo đã buộc các công ty phải chế biến và sản xuất trong nước.

Ước tính, xuất khẩu niken đã qua chế biến của Indonesia sau đó tăng lên hơn 30 tỉ USD vào năm 2022 từ khoảng 1 tỉ USD hồi năm 2015.

Tổng thống Joko Widodo cho biết trong cuộc phỏng vấn rằng xuất khẩu niken có thể tăng gấp 200 lần so với mức trước cấm xuất khẩu (khoảng 1 tỉ USD) nếu Indonesia thành công trong việc xây dựng hệ sinh thái ô tô điện.

Ông không đưa ra mốc thời gian cho sự tăng trưởng xuất khẩu nhưng cho biết Indonesia đang đặt mục tiêu thiết lập chuỗi cung ứng tích hợp cho pin ô tô điện vào năm 2027.

Trong một động thái khác, Indonesia cũng sẽ cấm xuất khẩu quặng đồng và bauxite vào tháng 6.2023, cả hai đều được sử dụng trong sản xuất ô tô điện.

Mục tiêu tiếp theo là Elon Musk

Mục tiêu tiếp theo của Indonesia chắc chắn sẽ là Tesla, nhà sản xuất ô tô giá trị nhất thế giới. Tổng thống Joko Widodo đã tìm mọi cách để thuyết phục Elon Musk, Giám đốc điều hành Tesla, sản xuất ô tô điện hoặc pin tại nước mình.

Ông đã tự mình thuyết phục Elon Musk đầu tư vào Indonesia, tổ chức các cuộc đàm phán với người đứng đầu Tesla hai lần.

Ngoài ra, Indonesia có khả năng cho công ty hàng không vũ trụ SpaceX của Elon Musk phát triển một địa điểm phóng tên lửa.

Tổng thống Joko Widodo trực tiếp gặp Elon Musk để thuyết phục. (Ảnh: Theindonesia)

Elon Musk từng nói Indonesia có vai trò lớn trong chuỗi cung ứng ô tô điện và việc SpaceX có nhiều điểm phóng trên toàn cầu sẽ có ý nghĩa lâu dài.

Tuần trước, Tổng thống Joko Widodo cho biết ông thậm chí đã đề nghị Tesla nhượng quyền khai thác niken và giảm thuế để đầu tư vào nước này. Ông Joko Widodo tin rằng một thỏa thuận sẽ được hoàn tất.

Trong khi đang tìm kiếm các trung tâm sản xuất bổ sung, Tesla đã không bình luận về bất kỳ kế hoạch nào ở Indonesia. Hàn Quốc, Canada và Mexico cũng đang cố gắng lôi kéo Tesla.

Một quan chức chính phủ Indonesia cho biết Tesla đã ký các hợp đồng tìm nguồn cung ứng niken trị giá khoảng 5 tỉ USD từ các công ty ở quốc gia Đông Nam Á.

Victor Chin, cố vấn chính của công ty tư vấn về kim loại CRU, cho biết: “Chính phủ Indonesia đang xây dựng toàn bộ chuỗi giá trị để phục vụ các nhà máy sản xuất ô tô điện. Vì vậy, việc Tesla xem xét Indonesia để xây dựng một gigafactory cũng như sản xuất ô tô điện là điều hoàn toàn hợp lý".

Mục tiêu của Elon Musk là bán được 20 triệu ô tô điện vào năm 2030, tăng hơn 15 lần so với 1,3 triệu xe mà Tesla bán được vào 2022. Để làm được điều đó, Tesla cần phải xây dựng thêm 7 hoặc 8 gigafactory (cơ sở sản xuất pin ô tô điện quy mô lớn) - trung bình cứ sau 12 tháng hoặc lâu hơn một lần.

Niken Indonesia không đủ "xanh"

Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế, Indonesia dự kiến sẽ chiếm một nửa mức tăng sản lượng niken toàn cầu từ năm 2021 đến 2025, do nhu cầu về ô tô điện tăng cao. Mỗi chiếc ô tô điện sử dụng tới 40 kg niken. Công ty khai thác Vale (Brazil) đã dự đoán nhu cầu niken sẽ tăng 44% vào năm 2030 so với 2022 do nhu cầu cao với pin dành cho ô tô điện.

Lệnh cấm xuất khẩu niken đã bị Liên minh châu Âu (EU) thách thức tại Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). WTO ra phán quyết có lợi cho EU, nhưng Indonesia đã đệ đơn kháng cáo.

Song thành công của Indonesia đã thúc đẩy các quốc gia khác bắt chước các bước đi của họ, với việc Philippines lên kế hoạch đánh thuế xuất khẩu quặng niken để khuyến khích các công ty khai thác đầu tư vào chế biến.

Chuyên gia Soni Kumari của ngân hàng ANZ nói: "Không có đủ khả năng mở rộng công suất niken bên ngoài Indonesia. Sản lượng niken của Indonesia đã tăng thị phần từ dưới 20% lên gần 50% trong 4 năm qua".

Theo bà Soni Kumari, ngay cả những người mua từ các thị trường phát triển có ý thức hơn về chứng chỉ bền vững cũng sẽ buộc phải mua từ Indonesia.

Thế nhưng, Soni Kumari nói: "Khi nhu cầu niken cho pin tiếp tục tăng, các công ty sản xuất pin và ô tô không thể phớt lờ lời chỉ trích rằng 'niken Indonesia không đủ xanh' khi phần lớn tăng trưởng trong tương lai sẽ đến từ quốc gia này".