Thanh tra chỉ loạt sai phạm của Eximbank Đắk Lắk: Nhiều sai phạm và hạn chế trong hoạt động cấp tín dụng

Qua kiểm tra hồ sơ cấp tín dụng của 33 khách hàng vay vốn tại Eximbank Đắk Lắk nêu tại Quyết định thanh tra số 01/QĐ-TTGSNH ngày 27/11/2024, đoàn thanh tra nhận thấy Eximbank Đắk Lắk đã cấp tín dụng để các khách hàng trả nợ trước hạn các khoản vay tại Công ty Tài chính Cổ phần Điện lực.

Kết luận thanh tra nêu, Eximbank Đắk Lắk đã cấp tín dụng cho 33 khách hàng để thanh toán trước hạn khoản vay tại Công ty Tài chính Cổ phần Điện lực, trong đó có 27 khoản vay có thời hạn vượt quá thời hạn còn lại của khoản vay gốc. Điều này vi phạm quy định tại Thông tư 39/2016/TT-NHNN về hoạt động cho vay của tổ chức tín dụng.

Các khoản vay được phê duyệt có thời hạn kéo dài đến năm 2032, trong khi thời hạn vay tại Công ty Tài chính Cổ phần Điện lực chỉ đến năm 2027. Việc cấp tín dụng với thời hạn dài hơn khoản vay gốc không phù hợp với quy định pháp luật, tiềm ẩn rủi ro đối với ngân hàng.

Bên cạnh vấn đề thời hạn vay, thanh tra cũng chỉ ra một số vi phạm trong công tác thẩm định và kiểm soát rủi ro tại Eximbank Đắk Lắk, như:

Có 29 khách hàng chưa đáp ứng đầy đủ điều kiện vay vốn nhưng vẫn được phê duyệt cấp tín dụng. Trong đó, một số doanh nghiệp không có hoạt động kinh doanh có lãi, vi phạm quy định nội bộ của Eximbank;

Xác định mức cho vay vượt quá giá trị tài sản đảm bảo, đặc biệt là hệ thống máy móc, thiết bị sản xuất điện đã qua sử dụng. Các tài sản này có tính thanh khoản thấp, tiềm ẩn nguy cơ thu hồi nợ khó khăn nếu khách hàng mất khả năng trả nợ;

Quy trình phê duyệt tín dụng có dấu hiệu vi phạm nguyên tắc, khi 2/3 thành viên Hội đồng Tín dụng cấp cao có liên quan đến các khoản vay vi phạm.

Cụ thể: Eximbank Đắk Lắk không thực hiện đầy đủ việc đánh giá khả năng đáp ứng điều kiện vay vốn theo quy định của NHNN và nội bộ. Hệ quả là 29 khách hàng chưa đủ điều kiện về hoạt động kinh doanh có lãi và không lỗ lũy kế trong hai năm gần nhất vẫn được cấp tín dụng, vi phạm khoản 2 Điều 3 Quy định nghiệp vụ cho vay tái tài trợ dành cho doanh nghiệp tại Quyết định 10989/2022/EIB/QĐ-TGĐ ngày 30/12/2024 của Tổng giám đốc Eximbank.

Eximbank Đắk Lắk đã xác định mức cho vay dựa trên giá trị tài sản bảo đảm là hệ thống máy móc, thiết bị sản xuất điện đã qua sử dụng 4 năm, thuộc nhóm tài sản có rủi ro cao theo quy định nội bộ. Tuy nhiên, tỷ lệ cho vay lại cao hơn mức tiêu chuẩn theo Quyết định 73/2024/EIB/QĐ-HĐQT ngày 13/3/2024. Điều này làm tăng nguy cơ mất vốn do giá trị thực tế của tài sản có thể thấp hơn so với mức định giá khi cho vay.

Việc phê duyệt cho vay của Hội đồng tín dụng cấp cao Eximbank Đắk Lắk không đảm bảo đúng các nguyên tắc về tính chính xác, khách quan, công khai và minh bạch theo Quy chế tổ chức hoạt động của hội đồng tín dụng, được quy định tại Quyết định số 451/2023/EIB/QĐ-HĐQT ngày 15/11/2023. Đáng chú ý, có 2/3 thành viên của hội đồng này có liên quan đến các khoản vay vi phạm (theo biên bản họp của hội đồng).

Eximbank Đắk Lắk còn thực hiện tái tài trợ cho 27 khoản vay tại Công ty Tài chính Cổ phần Điện lực, dù các khoản vay này trước đó đã được tái tài trợ tại BIDV Sơn Tây và Ngân hàng TMCP Nam Á với thời gian cho vay đến 2027. Đáng chú ý, ngân hàng còn cho vay bổ sung thêm 135 tỷ đồng (tương ứng 5 tỷ đồng/khách hàng), với thời hạn kéo dài đến năm 2032, làm gia tăng rủi ro.

Theo thanh tra, giám sát ngân hàng, tại thời điểm Eximbank Đắk Lắk thẩm định cho vay vào tháng 6/2024, các dự án điện mặt trời được cấp vốn đã vận hành khoảng 3,5 năm, tương đương 50% thời gian hoàn vốn theo phương án ban đầu. Theo khảo sát, giá trị thực tế của các dự án điện mặt trời tại Đắk Nông dao động từ 13-14,5 tỷ đồng/MW, giá trị tài sản cố định của dự án còn lại đã được Công ty Tài chính CP Điện lực cho vay thêm 5 tỷ đồng (bù đắp).

Như vậy, khoản vay do Eximbank Đắk Lắk tái tài trợ sẽ tương đương giá trị còn lại của dự án sản xuất điện mặt trời (vốn tự có của khách hàng tham gia đầu tư hệ thống máy móc, thiết bị để sản xuất điện còn lại không đáng kể) dẫn đến rủi ro thu hồi vốn của dự án chủ yếu thuộc về Eximbank Đắk Lắk.

Thanh tra Ngân hàng Nhà nước nhận định, giá trị tài sản còn lại của các dự án không cao, trong khi dòng tiền từ hoạt động sản xuất điện có thể chịu tác động từ biến động chính sách giá và sản lượng điện phát lên lưới. Điều này làm tăng rủi ro cho ngân hàng trong việc thu hồi nợ nếu khách hàng gặp khó khăn tài chính.

Một số khách hàng tự ý thay đổi tài khoản nhận thanh toán với Công ty Điện lực, không thực hiện đúng cam kết chuyển doanh thu qua tài khoản tại Eximbank Đắk Lắk. Đây là dấu hiệu có thể ảnh hưởng đến khả năng kiểm soát dòng tiền của ngân hàng đối với các khoản vay.

Theo kết luận thanh tra, nguyên nhân dẫn đến các vi phạm chủ yếu xuất phát từ sự thiếu tuân thủ của các cá nhân có trách nhiệm trong quá trình thẩm định, kiểm soát và phê duyệt khoản vay.

Trong đó, những cá nhân liên quan gồm: Cán bộ quan hệ khách hàng, trưởng phòng khách hàng doanh nghiệp và Giám đốc Eximbank Đắk Lắk chịu trách nhiệm về thẩm định, đề xuất cấp tín dụng.

Cán bộ thẩm định, lãnh đạo phòng và Giám đốc Trung tâm thẩm định tại Hội sở có trách nhiệm trong tái thẩm định và đề xuất phê duyệt khoản vay.

Chủ tịch, Phó Chủ tịch và các thành viên Hội đồng tín dụng cấp cao chịu trách nhiệm về việc phê duyệt các khoản vay không đảm bảo nguyên tắc

Yêu cầu xử lý vi phạm và rà soát tín dụng

Trước những vi phạm trên, Thanh tra, giám sát Ngân hàng Nhà nước chi nhánh Đắk Lắk yêu cầu Eximbank Đắk Lắk thực hiện các biện pháp khắc phục:

Kiểm điểm trách nhiệm các cá nhân liên quan trong công tác thẩm định, xét duyệt và giám sát tín dụng;

Rà soát, điều chỉnh các khoản vay để đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật, hạn chế rủi ro tín dụng;

Tăng cường kiểm tra, giám sát sau giải ngân, đảm bảo các khách hàng thực hiện đúng cam kết về sử dụng vốn và dòng tiền trả nợ;

Bên cạnh đó, Ngân hàng Nhà nước chi nhánh Đắk Lắk cũng đề nghị Hội đồng quản trị Eximbank xem xét xử lý vi phạm đối với các cá nhân liên quan, nhằm đảm bảo kỷ cương trong hoạt động cấp tín dụng.