Chuyên gia nhận định thuế quan gây lạm phát khiến giá tiêu dùng tăng cao

Nhận định của chủ tịch Fed

Trong buổi họp báo hôm thứ Tư, Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) Jerome Powell nhiều lần nhấn mạnh một thông điệp quen thuộc: thuế quan sẽ làm tăng giá tiêu dùng.

Ngân hàng trung ương Mỹ cùng nhiều nhà kinh tế đã nâng dự báo lạm phát năm 2025 do tác động dự kiến từ cuộc chiến thương mại mà chính quyền Trump khởi xướng.

“Phần lớn nguyên nhân là do thuế quan,” ông Powell nói về mức dự báo lạm phát tăng của Fed. Ông cũng lưu ý: “Tôi cho rằng với làn sóng lạm phát từ thuế quan, tiến trình kiểm soát giá cả có thể bị chậm lại.”

Phát biểu này được đưa ra trong bối cảnh lạm phát sau đại dịch đang dần hạ nhiệt nhưng vẫn chưa đạt mục tiêu 2% mỗi năm mà Fed đề ra.

Thuế quan đơn giản là yếu tố gây ra lạm phát, bất kể Tổng thống Donald Trump nói gì với người dân.

Vì sao thuế quan làm tăng giá tiêu dùng

Thuế quan là một loại thuế đánh lên hàng nhập khẩu. Các doanh nghiệp nhập khẩu có trụ sở tại Mỹ – chẳng hạn như các chuỗi bán lẻ quần áo hay siêu thị – phải trả khoản thuế này để hàng hóa được thông quan và đưa vào thị trường nội địa.

Theo các chuyên gia kinh tế, thuế quan khiến giá cả tăng đối với người tiêu dùng theo một số cách.

Trước hết, thuế quan làm tăng chi phí cho doanh nghiệp Mỹ, và họ thường sẽ tăng giá bán tại cửa hàng để bù đắp chi phí, thay vì chấp nhận giảm lợi nhuận, theo ông Saunders.

Về bản chất, thuế quan là một chính sách kinh tế bảo hộ, nhằm bảo vệ các doanh nghiệp nội địa khỏi cạnh tranh quốc tế bằng cách làm cho hàng hóa nước ngoài trở nên đắt đỏ hơn.

Trong lý thuyết, người tiêu dùng có thể chuyển sang mua hàng hóa sản xuất tại Mỹ thay vì trả giá cao hơn cho hàng ngoại nhập. Tuy nhiên, theo ông Saunders, điều này không phải lúc nào cũng hiệu quả, bởi lẽ hàng hóa Mỹ vốn đã đắt hơn hàng nhập khẩu — nếu không thì ngay từ đầu người tiêu dùng đã chọn mua hàng nội địa rồi.

Vì vậy, bất kể lựa chọn mua sản phẩm nào, người tiêu dùng vẫn có thể phải trả giá cao hơn do tác động của thuế quan.

Ví dụ, theo phân tích tháng 2 của các chuyên gia kinh tế tại Viện Kinh tế Quốc tế Peterson, thuế quan áp lên Canada, Trung Quốc và Mexico có thể khiến mỗi hộ gia đình Mỹ phải trả thêm khoảng 1.200 USD mỗi năm. Phân tích này giả định mức thuế 25% với Canada và Mexico, cùng mức thuế bổ sung 10% với Trung Quốc.

Đáp lại câu hỏi từ CNBC về tác động lạm phát của thuế quan, người phát ngôn Nhà Trắng Kush Desai cho biết chính sách kinh tế của tổng thống, bao gồm cả thuế quan, sẽ giúp tạo ra việc làm mới.

Tác động gián tiếp của thuế quan

Tổng thống Trump đã áp đặt hàng loạt thuế quan kể từ khi nhậm chức vào tháng Một. Chính quyền Trump đã tăng thuế đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc và nhiều sản phẩm từ Canada và Mexico — ba đối tác thương mại lớn nhất của Mỹ.

Đồng thời, chính phủ cũng áp mức thuế 25% lên thép và nhôm, và dự kiến sẽ áp thuế đối ứng lên tất cả các đối tác thương mại của Mỹ vào tháng Tư. Nhà Trắng cũng cho biết thuế lên đồng và gỗ sẽ sớm được ban hành.

Trong nhiệm kỳ đầu, ông Trump đã áp thuế lên khoảng 380 tỷ USD hàng nhập khẩu trong các năm 2018 và 2019, theo tổ chức Tax Foundation. Chính quyền Tổng thống Biden sau đó vẫn giữ nguyên hầu hết các mức thuế này.

Tuy nhiên, lần này quy mô còn rộng lớn hơn nhiều.

Theo Tax Foundation, các mức thuế mới đang ảnh hưởng đến hơn 1 nghìn tỷ USD hàng hóa, và con số đó có thể tăng lên 1,4 nghìn tỷ USD nếu các miễn trừ tạm thời đối với một số sản phẩm từ Canada và Mexico hết hiệu lực vào đầu tháng Tư.

Trong nhiệm kỳ đầu, đó phần lớn là một cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc. Còn bây giờ là một cuộc chiến thương mại của Mỹ với tất cả mọi người.

Tác động gián tiếp đến người tiêu dùng

Các nhà kinh tế cho biết, thuế quan không chỉ tác động trực tiếp đến giá cả, mà còn gây ảnh hưởng gián tiếp đến người tiêu dùng Mỹ.

Cụ thể, nhiều doanh nghiệp Mỹ sử dụng nguyên vật liệu nằm trong diện bị đánh thuế để sản xuất hàng hóa. Ví dụ điển hình là thép: đây là nguyên liệu thiết yếu cho các hãng ô tô, công ty xây dựng, nhà sản xuất thiết bị nông nghiệp và nhiều ngành công nghiệp khác.

Theo ước tính của công ty tư vấn Anderson Economic Group, thuế quan có thể khiến giá ô tô tăng thêm từ 4.000 USD đến 12.500 USD, tùy thuộc vào loại xe và các yếu tố khác.

Hiệp hội Xây dựng Nhà Quốc gia Mỹ (NAHB) ước tính thuế quan gần đây sẽ khiến giá xây dựng một ngôi nhà thông thường tăng thêm khoảng 9.200 USD.

Các nghiên cứu kinh tế cho thấy rằng, dù thuế quan có thể tạo thêm việc làm trong một số ngành được bảo hộ, nhưng rốt cuộc lại khiến tổng số việc làm tại Mỹ bị giảm, khi tính đến các yếu tố như biện pháp trả đũa từ các nước khác và chi phí sản xuất tăng trong các ngành khác.

Khi cố gắng bảo vệ một số ngành nhất định, thuế quan có thể vô tình khiến những ngành khác trở nên dễ tổn thương hơn.

“Nỗi đau” ngắn hạn với thị trường tiêu dùng?

Tổng thống Trump từng thừa nhận rằng chính sách thuế quan của chính quyền ông có thể gây ra “nỗi đau” trong ngắn hạn đối với người dân Mỹ.

Tuy nhiên, các chuyên gia kinh tế nhấn mạnh rằng mức độ bất định còn rất lớn, và lạm phát tăng do thuế quan có thể chỉ là tạm thời, chứ không nhất thiết khiến giá cả tăng liên tục về lâu dài.

Bộ trưởng Tài chính Mỹ, ông Scott Bessent, cũng ám chỉ điều này trong một cuộc phỏng vấn gần đây với CNBC.

“Thuế quan chỉ là một hình thức điều chỉnh giá một lần,” ông Bessent nói. Ông cũng cho rằng chính quyền Trump “không được ghi nhận đúng mức” cho việc giá dầu và lãi suất thế chấp đã giảm.

Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) đã nâng dự báo lạm phát năm 2025 thêm 0,3 điểm phần trăm, lên mức 2,8%, so với ước tính 2,5% vào tháng 12 năm ngoái. (Dự báo này dựa trên chỉ số chi tiêu tiêu dùng cá nhân lõi – core PCE, là thước đo lạm phát ưa thích của Fed, loại trừ các yếu tố biến động như thực phẩm và năng lượng.)

Tương tự, Goldman Sachs Research cũng dự báo core PCE sẽ “tăng tốc trở lại” lên mức 3% vào năm 2025, cao hơn khoảng 0,5 điểm phần trăm so với dự báo trước đó.

“Rất khó để biết chuyện này sẽ diễn biến như thế nào,” Chủ tịch Fed Jerome Powell thừa nhận.