Chuyên gia, nhà đầu tư nhận định gì trước đề xuất áp thuế 20% với lãi chuyển nhượng chứng khoán

Đề xuất đánh thuế trên lãi 20% với chứng khoán là không mới

Theo chuyên gia tài chính Phan Lê Thành Long, Tổng Giám đốc AFA Group, cho biết quy định đánh thuế trên lãi bán chứng khoán không phải mới mà đã có từ rất lâu, Luật thuế thu nhập cá nhân (TNCN) 2007 đã quy định điều này. Thuế suất đánh trên lãi (capital gain tax rate) 20% (lựa chọn 1) là phù hợp trên thế giới. Nhưng nếu áp mức thuế này sẽ không khuyến khích thị trường chứng khoán phát triển. Vì vậy, thời điểm đó Luật thuế TNCN 2007 cho thêm một lựa chọn 2 là chịu thuế 0,1% trên giá trị bán, bất kể bán lãi hay lỗ, gọi là thuế khoán.

"Nhà đầu tư sẽ được quyền chọn đăng ký 1 trong 2 lựa chọn trên. Và thực tế không nhà đầu tư nào chọn lựa chọn 1 là 20% trên lãi. Đến Luật thuế TNCN 2013 chỉ còn lựa chọn 2 và áp dụng đến hiện tại" - ông Long nói.

Đến nay, Bộ Tài chính dự kiến sửa quy định theo hướng cá nhân cư trú chuyển nhượng chứng khoán sẽ chịu mức thuế suất 20% trên thu nhập tính thuế. Khoản thu nhập tính thuế này được xác định bằng giá bán trừ giá mua và các khoản chi phí hợp lý liên quan trong kỳ tính thuế theo năm.

Trường hợp không xác định được giá mua và chi phí liên quan đến việc chuyển nhượng, số thuế sẽ bằng thuế suất 0,1% nhân với giá bán chứng khoán, theo từng lần.

Vì vậy, theo các chuyên gia, đề xuất đánh thuế trên lãi 20% với chứng khoán là không mới, và đang tiếp tục nhận được sự quan tâm của nhà đầu tư.

Ông Nguyễn Văn Toại, Giám đốc Công ty chứng khoán VPS, phân tích: Luật Thuế thu nhập cá nhân 4/2007, hiệu lực từ 1/1/2009 quy định 2 phương pháp thu thuế với chuyển nhượng chứng khoán.

Cụ thể, trường hợp áp thuế trên thu nhập với kỳ tính thuế theo năm thì mỗi lần chuyển nhượng cá nhân tạm nộp thuế thu nhập cá nhân 0,1% trên giá bán từng lần và không phải quyết toán thuế khi kết thúc năm tính thuế.

Với trường hợp cá nhân áp dụng phương pháp thu thuế theo thuế suất 20%, có kỳ tính thuế theo năm thì mỗi lần chuyển nhượng cá nhân tạm nộp thuế 0,1% trên giá bán từng lần, cuối năm quyết toán được trừ số thuế đã tạm nộp.

Sau đó, luật về thuế có hiệu lực từ đầu năm 2015 quy định thống nhất một phương pháp tính thuế thu nhập cá nhân đối với chuyển nhượng chứng khoán theo thuế suất 0,1% trên giá chuyển nhượng từng lần.

"Như vậy thực tế quy định thu thuế 20% trên lãi chứng khoán hàng năm đã được thực hiện rồi, giờ chỉ là đề xuất lại, thống nhất một phương pháp thu thuế với các giao dịch chứng khoán. Vì vậy tôi cho rằng chính sách này là bình thường, mức thu 20% cũng hợp lý.

Chính sách này thậm chí còn giúp nhà đầu tư có lợi nhiều hơn khi quyết toán vào cuối năm. Bởi nếu tính phí theo từng giao dịch trực tiếp, nhà đầu tư sẽ mất tiền nhưng chọn quyết toán cuối năm, nếu nhà đầu tư không có lợi nhuận sẽ không mất phí gì cả. Trên thực tế, tính theo cả năm, tỷ lệ nhà đầu tư lỗ rất cao", ông Toại nói.

Ông Toại cũng cho rằng, việc thu thuế thu dựa trên mức lợi nhuận hàng năm sẽ có lợi cho nhà đầu tư "lướt sóng". Bởi theo chính sách cũ, thu thuế 0,1% cho mỗi giao dịch, những nhà đầu tư này thường giao dịch nhiều lần năm trong năm sẽ mất rất nhiều tiền. Trong khi với chính sách mới, dù bao nhiêu giao dịch trong năm cũng sẽ chỉ bị tính phí 1 lần, điều này có lợi hơn.

Ngược lại, với các "cá mập", cả năm chỉ có một vài giao dịch lớn trước đây chỉ mất ít tiền hơn thì hiện nay phải tính theo mức 20% lợi nhuận và có thể sẽ bị phát sinh chi phí. Tuy nhiên, điều này lại khiến họ khó thao túng thị trường hơn.

Lâu dài thị trường sẽ ổn định?

Chuyên gia kinh tế Nguyễn Trí Hiếu cũng cho rằng việc đánh thuế trên lợi nhuận phát sinh từ giao dịch có thể làm chậm luồng thanh khoản, giảm tính hấp dẫn trên thị trường chứng khoán. Thế nhưng về lâu dài, thị trường sẽ ổn định trở lại và đây không phải là yếu tố gây tổn hại đến thị trường chứng khoán.

Ông Hiếu nhấn mạnh chính sách thu thuế trên lãi chuyển nhượng chứng khoán là cần thiết. Bởi tất cả những tài sản khi chuyển nhượng với nhau mà phát sinh lãi thì trở thành thu nhập và phải trả thuế.

“Do đó, khi hoạt động chuyển nhượng chứng khoán phát sinh tiền lãi thì số tiền lãi đó phải đóng thuế. Và mức thuế 20% là hợp lý. Hiện nay, nhà đầu tư đang phải nộp thuế trực tiếp trên các giao dịch phát sinh. Nhưng thực tế, số tiền giao dịch này là số tiền đã được đóng thuế rồi, nếu tiếp tục thu thuế trên mỗi lần chuyển nhượng sẽ xảy ra việc thuế chống thuế. Do đó bây giờ sẽ chỉ đánh thuế trên tiền lãi phát sinh sẽ công bằng hơn”, ông Hiếu nói.

Trước đó, Tại Dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (thay thế) vừa được Bộ Tài chính công bố để lấy ý kiến. Theo đó, cơ quan này đề xuất cá nhân cư trú chuyển nhượng chứng khoán sẽ chịu mức thuế suất 20% trên thu nhập tính thuế. Khoản thu nhập tính thuế này được xác định bằng giá bán trừ giá mua và các khoản chi phí hợp lý liên quan trong kỳ tính thuế theo năm.

Trường hợp không xác định được giá mua và chi phí liên quan đến việc chuyển nhượng, số thuế sẽ bằng thuế suất 0,1% nhân với giá bán chứng khoán, theo từng lần.

Với chuyển nhượng vốn, cơ quan này cũng đề xuất tính thuế 20% trên thu nhập tính thuế nhưng tính theo từng lần. Trường hợp không xác định được giá mua và chi phí, người bán sẽ chịu mức thuế suất 2%.

Ngay lập tức, những thông tin này trở thành chủ đề được các nhà đầu tư thảo luận sôi nổi suốt từ chiều qua đến nay.

Hiệp hội Các nhà đầu tư tài chính Việt Nam (VAFI) kiến nghị mức 3%, chỉ tính thuế thu nhập cá nhân khi nhà đầu tư bán chứng khoán có lãi. Theo VAFI, mức 3% là phù hợp. nhằm tạo động lực phát triển thị trường chứng khoán , thu hút đông đảo người dân tham gia, tạo điều kiện cho hệ thống các doanh nghiệp niêm yết dễ dàng huy động nguồn vốn khổng lồ từ khu vực dân cư và nước ngoài.

Tại Indonesia đang áp dụng mức thuế khấu trừ tại nguồn 0,1% đối với doanh thu từ chuyển nhượng cổ phiếu niêm yết trên thị trường chứng khoán.
Tại Philippines, thuế thu nhập cá nhân đối với chuyển nhượng chứng khoán niêm yết là 0,6% giá trị giao dịch; thu từ bán chứng khoán chưa niêm yết bị đánh thuế 15%.
Trung Quốc áp thuế 20% trên thu nhập từ chuyển nhượng chứng khoán không niêm yết, xác định bằng doanh thu trừ đi chi phí liên quan.
Ở Nhật Bản, thu nhập từ việc bán một số chứng khoán cụ thể được đánh thuế tách biệt với các nguồn thu nhập khác, tỷ lệ cố định là hơn 20%.
Tại Thái Lan, các loại thu nhập từ vốn đều phải chịu thuế như thu nhập thông thường, trừ một số loại như vốn thu được từ việc bán cổ phiếu của một công ty được niêm yết, thu nhập từ bán trái phiếu, tín phiếu…

Bày tỏ quan điểm với báo chí, ông Phan Văn Nhân, chuyên gia chứng khoán Công ty Chứng khoán SSI, cũng cho rằng mức thuế đề xuất 20% đánh trên lãi chuyển nhượng chứng khoán là quá cao và không khả thi, cả nhà đầu tư dài hạn và nhà đầu tư lướt sóng (T+). Nếu áp dụng, có thể nhiều nhà đầu tư sẽ rời bỏ thị trường.

Ông Nhân lấy ví dụ với cổ phiếu DIG. Trong năm 2021, cổ phiếu này tăng từ 20.000 đồng/cp lên 100.000 đồng/cp, đến năm 2022 lại giảm mạnh về 10.000 đồng/cp.

Trường hợp nhà đầu tư dài hạn mua vào ở mức 20.000 đồng/cp và giữ đến khi giá lên 100.000 đồng mới bán, tính theo mức thuế hiện hành (0,1% trên giá trị giao dịch), số thuế phải nộp là 100 đồng/cp. Tuy nhiên, nếu áp dụng đề xuất mới, thuế sẽ là 20% trên phần lãi (100.000 - 20.000 = 80.000 đồng), tương đương 16.000 đồng/cp - cao gấp 160 lần mức cũ.

Trong trường hợp khác, một nhà đầu tư lướt sóng bán ra ở mức 100.000 đồng/cp (lãi 80.000 đồng), nộp thuế 16.000 đồng, sau đó mua lại cổ phiếu cũng với giá 100.000 đồng. Tuy nhiên, giá cổ phiếu sau đó giảm về 20.000 đồng/cp, khiến nhà đầu tư lỗ 80.000 đồng. Như vậy, dù tổng lãi - lỗ bằng 0, nhà đầu tư vẫn mất 16.000 đồng tiền thuế đã nộp trước đó. Với khoản đầu tư ban đầu chỉ 20.000 đồng, mức thuế này gây thiệt hại đáng kể.

Thậm chí, nếu nhà đầu tư giữ cổ phiếu suốt hai năm, giá tăng từ 20.000 đồng/cp lên 100.000 đồng rồi lại rớt về 20.000 đồng mà không bán giữa chừng, thì sẽ hòa vốn và không phải nộp thuế. 

Như vậy, chỉ một thao tác bán đi ở mức 100.000 đồng rồi lại mua lại ở mức 100.000 đồng/cp thì nhà đầu tư đã lỗ tới 16.000 đồng, tức 80% vốn ban đầu 20.000 đồng.

Điều này có thể đồng nghĩa với việc giao dịch sẽ ít đi, thanh khoản thấp đi và thị trường vốn đã kém sôi động phần lớn thời gian, nay càng kém hấp dẫn nhà đầu tư.

Cũng theo chuyên gia này, các công ty Mỹ mang tính toàn cầu, tăng trưởng vài chục năm. Chu kỳ tăng trưởng hàng thập kỷ, trường hợp giá cổ phiếu tăng ổn định dài hạn, việc áp thuế trên lãi chứng khoán là hợp lý. Các công ty Việt Nam có quy mô nhỏ, chu kỳ tăng trưởng ngắn, nhiều nhất là vài năm. Có khi chỉ vài quý doanh nghiệp đã hết đà tăng trưởng.

Do đó, ông Nhân cho rằng vẫn nên duy trì mức thuế 0,1% áp trên giá trị từng lần giao dịch, như vậy sẽ kích thích nhà đầu tư tham gia thị trường.