Lãi suất điều hành là gì? Vì sao ngân hàng Nhà nước phải tăng giảm lãi suất điều hành?

Lãi suất điều hành là gì?

- Lãi suất điều hành bao gồm một nhóm 5 loại lãi suất được Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Việt Nam sử dụng để làm công cụ điều tiết lượng tiền tệ, các hoạt động tài chính nhằm hỗ trợ hoạt động sản xuất của các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp, thông qua đó thúc đẩy nền kinh tế quốc gia phát triển.

Lãi suất điều hành là công cụ của NHNN Việt Nam để điều phối nền kinh tế. (Nguồn: dangcongsan.vn)

- NHNN là đơn vị nghiên cứu và đưa ra quyết định tăng/giảm lãi suất điều hành và định hướng cho lãi suất thị trường. Các ngân hàng thương mại sẽ dựa theo lãi suất điều hành để quyết định mức lãi suất cụ thể cho mình.

- Lãi suất điều hành cũng ảnh hưởng đến tỷ giá hối đoái và giá cổ phiếu trên thị trường chứng khoán. Ở mỗi giai đoạn khác nhau, NHNN sẽ lựa chọn và điều chỉnh các loại lãi suất điều hành để phù hợp với mục tiêu vĩ mô.

Các loại lãi suất điều hành

Tùy theo từng thời kỳ khác nhau, NHNN sẽ điều chỉnh và lựa chọn các tỷ lệ điều hành khác nhau để phù hợp với mục tiêu vĩ mô. Các ngân hàng quốc gia thường sử dụng một số loại lãi suất điều hành, chẳng hạn như:

- Lãi suất cho vay thị trường mở (OMO): được hiểu là lãi suất do NHNN cung ứng trên thị trường mở trong giao dịch bơm vốn cho thành viên. Lãi suất OMO là lãi suất linh hoạt, thường do NHNN chủ động điều hành trong quá trình thực thi các công cụ chính sách tiền tệ, hạn chế lạm phát một cách hiệu quả

- Lãi suất tín phiếu: Khi hệ thống ngân hàng thương mại dư thừa thanh khoản, NHNN có thể rút vốn ra khỏi hệ thống bằng cách thực hiện cách bán Outright (mua bán đứt đoạn) tín phiếu kho bạc kỳ hạn ngắn.

- Lãi suất chiết khấu: là lãi suất do Ngân hàng Nhà nước áp dụng đối với các khoản vay từ các ngân hàng thương mại để đáp ứng nhu cầu tiền mặt ngắn hạn hoặc bất thường của các ngân hàng đó. Khi tỷ lệ dự trữ tiền mặt thiếu hụt, các Ngân hàng thương mại sẽ vay NHNN để đảm bảo mức độ an toàn khi khách hàng rút tiền. Lãi suất chiết khấu là công cụ thể hiện vai trò của người cho vay cuối cùng khi không ai khác là người cung cấp dự trữ cho các Ngân hàng thương mại.

Nếu NHNN điều chỉnh lãi suất tái chiết khấu cao hơn, các Ngân hàng thương mại sẽ phải cảnh giác với khoản vay này và tích cực chuẩn bị hơn, từ đó làm giảm cung tiền trong nền kinh tế và ngược lại.

NHNN điều chỉnh một số mức lãi suất (Nguồn: baochinhphu.vn)

- Lãi suất tái cấp vốn: là lãi suất do NHNN áp dụng đối với hoạt động tái cấp vốn của các Ngân hàng thương mại. Đây là lãi suất phạt mà NHNN áp dụng đối với các Ngân hàng thương mại hết dự trữ lẫn giấy tờ có giá. Do đó, đây là mức lãi suất cao nhất trong các loại lãi suất điều hành.

- Lãi suất dự trữ bắt buộc: Các Ngân hàng thương mại bắt buộc phải giữ tại NHNN một tỷ lệ phần trăm tiền gửi theo quy định. Phần dự trữ bắt buộc các Ngân hàng thương mại phải giữ tại NHNN và phần dự trữ vượt yêu cầu gọi chung là dự trữ, số lãi mà NHNN trả cho phần dự trữ chênh lệch này gọi là lãi suất dự trữ bắt buộc.

Vì sao NHNN phải tăng giảm lãi suất điều hành?

Lãi suất điều hành được nghiên cứu và quyết định bởi NHNN, tùy theo thời điểm và tình hình kinh tế có thể tăng hoặc giảm theo chính sách của quốc gia.

Tăng lãi suất điều hành tác động thế nào đến thị trường?

Khi nền kinh tế có dấu hiệu phát triển quá nóng (tăng trưởng nhanh nhưng không bền vững) gây nguy cơ suy thoái, lạm phát cao thì Ngân hàng Nhà nước sẽ tăng lãi suất điều hành để ổn định lại kinh tế, kiềm chế lạm phát.

Trong bối cảnh kiểm soát lạm phát, để tháo gỡ khó khăn cho nền kinh tế, NHNN có thể giảm lãi suất điều hành, điều này sẽ tạo điều kiện cho các Ngân hàng thương mại hạ lãi suất huy động, từ đó giảm lãi suất cho vay.

Nhờ đó, dòng tín dụng từ ngân hàng cũng như các khoản vay trên thị trường sẽ trở nên rẻ hơn và các doanh nghiệp có thể tiếp cận các nguồn tín dụng hoặc vốn vay dễ dàng hơn. Giúp doanh nghiệp có năng suất tốt hơn và có đủ nguồn lực để thực hiện các kế hoạch kinh doanh.

Để tháo gỡ khó khăn cho nền kinh tế, NHNN có thể giảm lãi suất điều hành, tạo điều kiện cho các Ngân hàng thương mại hạ lãi suất huy động. (Nguồn: VIB)

Bên cạnh đó, việc giảm lãi suất điều hành cũng góp phần làm cho VND lên giá, điều này tạo điều kiện cho các doanh nghiệp đẩy mạnh các hoạt động xuất - nhập khẩu.

Lãi suất điều hành giảm ảnh hưởng gì đến nền kinh tế?

Khi nền kinh tế có dấu hiệu suy giảm, NHNN sẽ giảm lãi suất điều hành, nới lỏng chính sách tiền tệ. Lãi suất điều hành giảm sẽ khiến các ngân hàng thương mại giảm lãi suất theo khiến cho chi phí vay giảm, từ đó các doanh nghiệp có thể vay vốn để thúc đẩy sản xuất kinh doanh, ổn định lại nền kinh tế.

Lãi suất điều hành giảm cũng tác động đến thị trường tiền tệ, giảm áp lực lãi suất lên thị trường tài chính, làm giảm giá trị đồng tiền và tạo điều kiện thuận lợi cho xuất khẩu. Thế nhưng giảm lãi suất điều hành lại làm tăng nguy cơ lạm phát, bởi vậy luôn cần cân nhắc cẩn trọng trước khi đưa ra quyết định.

Chung quy lại, việc tăng, giảm lãi suất điều hành gây tác động rất lớn đến nền kinh tế. Vì vậy, NHNN sẽ phải cân nhắc thật cẩn thận, đảm bảo an toàn cho thị trường tài chính, tăng trưởng kinh tế, lạm phát được kiểm soát và ổn định.