Cuộc đua hút trung tâm dữ liệu: Các bang Mỹ hy sinh hàng trăm triệu USD tiền thuế để đổi lấy đầu tư công nghệ

Miễn thuế để “mua” trung tâm dữ liệu - Ai hưởng lợi?

Năm 2019, bang Indiana thông qua luật cho phép miễn thuế doanh thu 7% đối với các trung tâm dữ liệu khi mua thiết bị và năng lượng vận hành. Indiana không đơn độc: đến nay, 42 bang tại Mỹ đã có chính sách miễn toàn phần hoặc một phần thuế cho các trung tâm dữ liệu – hoặc không thu thuế doanh thu.

Các chính sách này được thúc đẩy bởi cơn sốt đầu tư hạ tầng sau sự ra đời của ChatGPT vào năm 2022, khiến nhu cầu điện toán và dữ liệu tăng vọt. PwC dự báo tổng đầu tư vào trung tâm dữ liệu toàn cầu sẽ đạt 1.000 tỷ USD vào năm 2027.

Phân tích của CNBC cho thấy, chỉ riêng 16 bang báo cáo số liệu, tổng miễn giảm thuế trong 5 năm qua đã lên tới gần 6 tỷ USD. Trong khi đó, 21 bang khác không công khai số liệu, và 8 bang còn lại dù có thuế nhưng không miễn cho trung tâm dữ liệu.

Microsoft nhận hơn 333 triệu USD miễn thuế tại bang Washington từ 2015 đến 2023, nhưng chỉ tạo ra 20 việc làm thường trực tại một trung tâm dữ liệu ở Illinois dù được miễn 38 triệu USD. Google cũng dùng công ty con để xin miễn thuế tại Indiana. Phần lớn bang không công bố danh tính công ty được miễn thuế.

Tăng trưởng kinh tế... có tương xứng với thách thức về năng lượng, bất bình đẳng?

Báo cáo năm 2024 của Ủy ban kiểm toán ngân sách Virginia (JLARC) cho thấy: với mỗi 1 USD tiền thuế không thu, bang chỉ thu lại 0,48 USD từ nguồn khác như thuế thu nhập. Dù tỷ lệ này cao hơn các ngành khác (chỉ ~0,17 USD), nhưng vẫn không đủ để tự bù đắp.

Ngoài ra, nghiên cứu chỉ ra rằng trung tâm dữ liệu không tạo ra nhiều việc làm. Giai đoạn xây dựng trung bình cần 1.688 lao động, nhưng khi vận hành chỉ cần 157 người. Trong khi đó, ngành hàng không – ô tô được ưu đãi tương tự – cam kết tạo trên 2.700 việc làm.

Virginia – thủ phủ trung tâm dữ liệu của thế giới, đang đứng trước nguy cơ tăng gấp đôi nhu cầu điện trong 10 năm tới, chủ yếu do ngành này.

Một trung tâm dữ liệu vừa có thể tiêu thụ bằng điện năng của 4.500 hộ gia đình. Nếu xu hướng tiếp diễn, chi phí điện của người dân có thể tăng để bù đắp gánh nặng hạ tầng.

Dù thu hút được đầu tư lớn, các chính sách miễn thuế cho trung tâm dữ liệu đang gây áp lực lên ngân sách công, tạo bất bình đẳng thuế giữa các doanh nghiệp và làm dấy lên câu hỏi: liệu người dân có đang phải trả giá để nuôi tham vọng công nghệ của các tập đoàn khổng lồ?

Amazon, Google, Meta, Microsoft đều cho biết họ phối hợp với công ty điện lực để tự chi trả chi phí nâng cấp hạ tầng, đồng thời đầu tư vào năng lượng tái tạo như gió, mặt trời, hạt nhân.

Amazon khẳng định đã đầu tư 75 tỷ USD vào Virginia từ 2011 và đóng góp 460 triệu USD tiền thuế tài sản năm 2023 tại 3 hạt.

Steve DelBianco, CEO NetChoice, lập luận: "Một phần thu là tốt hơn không thu gì cả. Khi bang miễn thuế thiết bị, họ vẫn thu được các loại thuế khác đi kèm."

Tuy vậy, Greg LeRoy – Giám đốc tổ chức phi lợi nhuận Good Jobs First – chỉ trích: "Người dân đang phải gánh phần thiệt hại. Nếu không cắt dịch vụ công, thì các khoản thuế khác sẽ phải tăng lên để bù đắp."